De coronacrisis had mijn politieke weerzin en woede bijna in slaap gesust: daar stond Rutte, wekenlang, als een soort rots in de branding stabiel en onveranderd te blijven terwijl de wereld omver werd geblazen door een pandemie. Tot woensdagavond. Toen bleek dat Rutte de uitstorting van de Heilige Geest had gemist afgelopen Pinksteren. Nog geen vlammetje was in hem terecht gekomen: de moord op George Floyd, ja dat vindt hij verkeerd. Maar een actieplan tegen racisme? Nee, dat heeft geen zin. Normeren, was het antwoord. Dat doet hij. Al tien jaar lang, dus dat werkt vast. Nee. Dat werkt niet. Sterker nog, de woorden die Rutte woensdagavond op de persconferentie over de O Zo Heilige Zomervakantie van de Nederlander uitsprak zijn beschadigend, ontoereikend en onderdeel van het probleem.

De wereld werd wakker

Afgelopen Pinksteren ontwaakte de wereld. Het licht van de Heilige Geest kwam in de vorm van de zwarte man die 25 mei werd vermoord. Een witte politieagent hield 9 minuten lang zijn knie op de nek van George Floyd, zelfs toen deze zei “I can’t breathe” en zelfs toen hij zijn bewustzijn verloor. De wereld kwam echter bij bewustzijn, na deze gruwelijke daad. Afgelopen week liet social media zich van haar beste kant zien. De informatie ging razendsnel, witte mensen hielden voor even hun mond, gaven de microfoon door aan zwarte mannen en vrouwen om hun verhaal te delen. Velen realiseerden zich dat het niet meer genoeg is om niet racistisch te zijn: je moet een anti-racist worden. Hoe? Ook dat werd gedeeld, iedereen ging lezen, video’s en series kijken, verdiepen, probeerde een bijdrage te leveren, maakte fouten en probeerde opnieuw. Al gauw spraken zwarte Nederlanders zich uit: ja, de problemen zijn hier anders dan in het barre bizarre Amerika, maar racisme is ook hier een hardnekkig probleem. Het vlammetje verspreidde zich over het land. Maar Rutte was overduidelijk geen onderdeel van dit grote ontwaken. Hij erkende dat ook Nederland een probleem heeft. Maar dat is slechts stap 1 on the road to recovery. Een veel gedeelde quote de afgelopen dagen was de door Angela Davis omgevormde Serenty Prayer die in de 12 steps wordt gebruikt: “I am no longer accepting the things I cannot change. I am changing the things I cannot accept.” Rutte had dat misschien even gemist want zei:

“Er zijn allemaal meldpunten en er is allemaal wetgeving en er zijn allemaal boetes, etcetera. Maar daarmee kan ik nooit voorkomen dat het in een land niet voorkomt. Wat ik wel kan doen is normeren.”

Oftewel: ik kan je niet tegenhouden om stomme dingen te doen, maar als je ze doet, krijg je een boete. Deze woorden van Rutte stootten mij enorm tegen de borst afgelopen woensdag. Want als wat je doet er niet voor zorgt dat wat je wilt bereiken wordt bereikt, dan ga je toch op zoek naar andere manieren? Anders krijg ik sterk de indruk dat je het niet écht wilt bereiken. Rutte heeft zich er blijkbaar bij neergelegd dat de mens racistisch is en hij vindt dat hij daar niks aan kan doen. Behalve beboeten op het moment dat het aan het licht komt. Er zijn zo ontzettend veel dingen mis met deze manier van denken. 

Normeren en anti- racisme

Normeren betekent “vaststellen wat normaal en gewenst is”. Rutte vindt dat daarmee zijn taak af is. Wat de mens vervolgens binnen de fragiele grenzen van deze normering doet, is aan de individuele mens. Maar dat is niet toereikend. We hebben toch als samenleving besloten dat mensen een bepaald pakket mee moeten krijgen – van huis & school uit-, willen ze een goede verhouding kunnen vinden tot die normering? We leren kinderen de verkeersregels op school, vervolgens leren ze fietsen, later moeten ze twee examens doen om deel te nemen aan het autoverkeer. Als je je na deze lange scholing niet houdt aan de regels, krijg je een boete – want je brengt mensenlevens in gevaar. Aan racisme gaan ook mensen dood, net als in het verkeer – soms langzaam, soms heel snel, soms in 9 minuten. Een scholingsweg op het gebied van diversiteit en discriminatie is dus nodig, vóórdat die boetes, taakstraffen of gevangenisstraffen worden uitgedeeld. Veel meer dan er nu gebeurt. Rutte vindt enkel de normering genoeg omdat hij wél last heeft van idioten in het verkeer, maar geen last heeft van racisten, want hij is een witte en een man. O en ook nog hetero. Katjing, katjing, katjing. Dames & heren, dat is het geluid van de drie op een rij in het casino: U kunt uw witte, heteroseksuele, mannelijke privilege innen bij de kassa voor vertrek.

Onderwijs en tafelgesprekken

Racisme verdwijnt alleen als mensen beter zijn ingelicht, beter worden geschoold over het verleden, vormen van racisme en hun privilege en als het gesprek ALTIJD open staat. Dus dat betekent (o.a.) meer aandacht voor de slavernij (verleden én hedendaags!) op school, meer gesprekken en lessen rondom racisme en discriminatie, terugkerende trainingen bij bedrijven en (controles bij) instanties én: meer gesprekken over dit onderwerp op televisie. Met zwarte mensen aan tafel. Zolang zwarte mensen zich een “aansteller” voelen als ze iets zeggen over discriminatie of worden bedreigd als ze zich uitspreken tegen Black Face Pieten, doet een meldpunt te kort, want ze houden zich bij voorbaat al in, zo blijkt uit de vele persoonlijke ervaringen die werden gedeeld op Instagram. 

De overheid kan wel degelijk meer doen om racisme te bestrijden. De vraag is alleen: willen ze dat? Het lijkt van niet. Het enige dat Rutte te zeggen had was “als je mensen op dit soort gronden uitsluit, (…) heb je met mij en hopelijk ook met heel veel andere mensen een probleem”.

Kennis en in actie komen tegen racisme

Op Curaçao ging 50% van onze geschiedenislessen over de slavernij. Ik zeg verder niet dat dit leidt tot verlichting op het gebied van compassie & humaniteit, want mijn lesbische huwelijk is nog altijd niet geldig op het eiland waar ik ben opgegroeid. Maar toen ik naar Nederland verhuisde ontdekte ik tot mijn grote verbazing dat de meeste tieners nog nooit hadden gehoord van het Caribische deel van het Koninkrijk: ze konden het niet aanwijzen op de wereldkaart, vroegen of ik daar les had gekregen onder een palmboom op het strand en het aandeel van Nederland in het slavernijverleden was een korte paragraaf in hun geschiedenisboeken. Niet zo gek dus, dat er heel veel Nederlanders rondlopen die denken dat racisme geen issue is hier. Maar dat Rutte het op deze manier wegwuift is schandalig, want hij is – mag ik hopen – wél geschoold en goed geïnformeerd over dit onderwerp. Zijn reactie woensdag is dus een bewuste keuze, in plaats van voortgekomen uit onwetendheid. 

Nou is dat op zich natuurlijk niet zo verassend. Hij weet ook hoe de planeet erbij hangt, hij is op de hoogte van het laatste wetenschappelijk onderzoek rondom klimaatverandering en weet wat er moet gebeuren om de planeet te redden. Maar toch geeft hij 10 miljard euro aan Air France-KLM. 

Het Rijksreisbureau vs Racisme

Rutte reageerde op de persconferentie geïrriteerd op de vragen over racisme. Hij had toch net potverdomme het Nederlandse volk door een levensbedreigend virus heen gesleept? En hij stond hier toch als een Rijksreisbureau te verkondigen dat het volk op vakantie mag deze zomer (onder andere naar het Caribisch deel van het Koninkrijk). Waarom moet er dan gezeurd worden over racisme? We weten na tien jaar toch wel dat hij geen racist is? En kritiek leveren op zijn Amerikaanse collega wilde hij ook niet. Schandalig, want als wit persoon heb je een grote verantwoordelijkheid om je binnen je familie en op de werkvloer uit te spreken als iemand zich racistisch uitlaat. 

Tegen de grootste pestkop van de wereld

Rutte pakt die verantwoordelijkheid niet. Je uitspreken tegen de grootste pestkop van de klas vraagt al om moed, maar je uitspreken tegen de grootste pestkop van de wereld vraagt pas echt om ballen. Die ballen moeten door Mark Rutte nog gevonden worden, bleek woensdag. Daar kun je Hele Wijze Politieke Dingen over vinden – want Trump is niet zomaar een pestkop, hij is eentje met zijn trillende vinger boven een catastrofale knop en daarom snap ik dat iemand als Merkel niks kan zeggen. Maar Rutte is, als leider van een kikkerlandje dat 6 meter onder de zeespiegel ligt, juist de perfecte persoon om iets te zeggen. Hij is klein genoeg om weggewuifd te worden als zijn veroordeling in het verkeerde deel van Trumps keelgat schiet en groot genoeg om een katalysator te zijn voor andere leiders om op te staan tegen de rampspoed die nog in het verschiet van de laatste maanden van Trumps presidentschap ligt. 

Je platform lenen aan een ander

Een antiracistische uprising komt niet uit (voor witte mensen), het is oncomfortabel (want je kunt veel foute dingen zeggen, denken en doen vanuit onwetendheid en witte privilege, veel meer dan openlijk racisme, agressie en haat en dat stelt je open voor kritiek, wat ervoor zorgt dat velen liever niks doen – wat overigens ook een uiting is van witte privilege) en we zitten nog midden in een andere crisis. Maar dat is niet acceptabel. Miljoenen Nederlanders keken naar de persconferentie (want het ging over hun vakantie). Zoals Sheila Sitalsing donderdagochtend schreef: een gemiste kans. Want wat een platform! En wat een momentum. Hoe kun je dat nou niet gebruiken om mensen een hart onder de riem te steken, mensen te scholen, te laten zien wat écht belangrijk is? De afgelopen dagen hebben veel social media influencers met honderdduizenden volgers hun mirrorselfies even on hold gezet (#takeaseat) en hun platform gebruikt om hun volgers te onderwijzen en zichzelf te scholen (#mutedbutlistening), omdat ze snappen dat het niet hun strijd is, maar zich wel maatschappelijk verantwoordelijk voelen, zich bewust zijn van hun platform en zwarte mannen en vrouwen willen bijstaan in de BLM strijd. 

Politiek influencer Rutte

Onze minister-president had dat ook moeten doen. “Ja maar de persconferentie zou gaan over de zomervakantie” kreeg ik een paar keer te horen. Dus? Lydia Elise Millen Gordon zou haar eigen merk launchen deze week. Daar zaten ook 700 duizend mensen op te wachten. Dat stelde ze uit, uit respect en begrip en humaniteit, want who fucking cares about beauty, als er zoiets belangrijks gaande is in de wereld? Als 3,9 miljoen mensen naar je kijken en de wereld staat in brand, ga je ze niet vertellen waar ze nog wél op vakantie kunnen. Dan vertel je ze hoe ze met vuur om moeten gaan, hoe ze branden moeten bestrijden, hoe ze branden moeten voorkomen in de toekomst! Het kan toch niet zo zijn dat het Nederlandse volk het belangrijker vindt om te weten of het al naar Curaçao op vakantie mag dan om te weten hoe racisme nog iedere dag aanwezig is en bestreden moet worden?

Dat wil ik niet geloven. Ik weet zeker dat miljoenen mensen die naar de persconferentie keken racisme willen bestrijden. Als de Britse beauty guru Millen Gordon, wiens grootste probleem normaal gesproken een vertraagde Amazon delivery is, zich realiseert dat er iets moet veranderen, dan zou politiek influencer Rutte zijn verantwoordelijkheid al helemaal moeten nemen. Juist nu hij de afgelopen maanden wekelijks in onze woonkamers stond. Maandenlang namen we zijn woorden aan als feiten, want hij was de spreekbuis van de onderzoekers, de ziekenhuizen, de cijfers. Dat maakt je platform velen malen groter dan je achterban. 

Het kinderfeest van de witte volwassenen

Maar van ontwaken was geen sprake woensdag. Vrijdagochtend kreeg ik nog even hoop: zijn gedachte over Black Face pieten was de afgelopen 10 jaar bijgesteld. De koppen in het nieuws waren veelbelovend. Ik dacht yes, hij pakt zijn verantwoordelijkheid, he is leading by example– want als Rutte zegt “Zwarte piet is racistisch” staat dat niet gelijk in de wet, maar het zorgt er wel voor dat miljoenen mensen dat ook gaan begrijpen. Dat komt met die politieke verantwoordelijkheid. Wat hij daadwerkelijk zei over zwarte piet was echter net zo slap als woensdagavond: hij kwam niet verder dan dat het het laatste is wat hij wil, dat kinderen met een donkere huidskleur zich gediscrimineerd voelen tijdens het Sinterklaasfeest. Oké. En dan? Wat is vervolgens je actieplan? Nee, dat komt er niet. Want de witte volwassenen die zo dólgraag een zwarte piet willen op hun kinderfeest, die kunnen we niet afdwingen. Want die zijn meer waard dan die zwarte kindjes. Toch, Mark?

Hij heeft waarschijnlijk de afgelopen tijd nauwelijks geslapen vanwege de coronacrisis. Dus wakker worden staat nog niet op de agenda. Hopelijk snel. Misschien na een week op een Hollandse camping.

Ik gebruik mijn platform meestal om te strijden tegen klimaatverandering. En soms tegen onrecht en onwetendheid. Bijvoorbeeld als het gaat om lesbisch ouderschap en andere lgbtq+ onderwerpen. Vandaag kies ik voor een stukje leftsplaining: als linkse, witte vrouw met veel witte lezers houd ik de woorden van een rechtse, witte man met veel invloed tegen een kritisch licht, in de hoop dat het een kleine, maar positieve bijdrage levert aan de strijd van zwarte mensen. Ik gebruik bewust de termen wit en zwart, uit respect voor de BLM beweging. Wil je meer weten over dit onderwerp, klik dan op een van de links in dit artikel: behalve de eerste link, gaan ze allemaal naar ervaringen, artikelen en video’s van zwarte mannen en vrouwen.