Laatst had ik een gesprek met een meisje van 15. Een ontzettend intelligente, lieve, knappe, jonge vrouw. Ik heb niet zo vaak gesprekken met tieners, dus ik heb geen idee hoe deze generatie gaat en praat: misschien zijn ze gewoon super cool en wijs, maar ik was echt onder de indruk van hoe open, slim en eerlijk ze was. Ze vertelde over de dingen waar ze tegenaan liep en op een gegeven moment realiseerde ik mij dat de vragende blik in haar ogen antwoord van mij verwachtte. Je bent 20 jaar ouder, wat is je antwoord, je advies, je oplossing, je levenswijsheid. Ik was zo overrompeld dat ik niet echt verder kwam dan (luisteren en): “epileer nooit je wenkbrauwen” en “verf je haar niet!”. Toen ik naar huis fietste bedacht ik me dat ik mijn reportoir van “je-bent-20-jaar-ouder-dus-je-weet-toch-inmiddels-wel-wat-meer!?” echt moet uitbereiden. Voor alle (toekomstige gesprekken met) 15 jarigen, inclusief straks mijn eigen dochters ben ik gaan zitten voor deze blog…
Na 15 jaar in dit leven
Toen ik 15 was, was ik net naar Nederland geemigreerd. Ik vond het dikke afschuw. Ik snapte niks van dit land. Van hoe iedereen sprak, waar ze over praatten en hoe ze de wereld zagen. Ik kwam van een Caribisch eiland waar het altijd +/- 30 graden was en ik sprak een mengelmoes van Nederlands, Papiamentu en Engels in een Curacaos accent. Ik had geen idee van hoe ik me moest kleden tegen de kou, weren tegen allerlei virussen en hoe ik om moest gaan met alle ideeen, overtuigingen en tradities die dit land rijk waren.
Een van de belangrijke of “pivotal moments” was dat ik op de fiets zat (ik woonde een paar maanden in Nederland) en het begon te hagelen. Ik had nog nooit over hagel gehoord, wist niet wat het was of hoe het voelde. Ik had veel te weinig kleren aan, want ik had nog nooit van “laaaaagjes” gehoord en de ellende van de neerknallende hagelstenen was zo pijnlijk. Ik kon alleen maar denken: ik wil terug naar Curacao. Ik had zoveel idealistische ideeen over Nederland toen ik op Curacao woonde. Maar de werkelijkheid was: grijs, koud, ijskoud, tegen de wind in fietsen, bevoreren pegels die pijnlijk op je benen en gezicht knallen, mensen die praten over beroemdheden en muziek waar je nog nooit van hebt gehoord en je accent en manier van praten belachelijk vinden en dit op een super Dutchie (lees: heel eerlijke en vaak ongepaste) manier duidelijk maakten.
Ik heb echt wel lieve mensen ontmoet dat eerste jaar. Een paar hele lieve vriendinnen, die verder konden kijken dan hoe ik sprak en me omarmden ondanks dat ik een compleet vreemde eend in de bijt was. Maar als ik terugdenk aan dat eerste jaar in Nederland, toen ik 15 jaar was, is en blijft het overkoepelende woord: horror.
Inmiddels ben ik heel wat jaren verder en hoewel ik absoluut niet het gevoel of idee heb dat ik het leven helemaal begrijp, ben ik wel veel (veel!) gelukkiger dan 20 jaar geleden. En als ik terugdenk aan mezelf als 15 jarig meisje zou ik best wel wat advies kunnen uitdelen. Ik weet niet hoe het leven van de 15 jarige die jij was, bent of kent eruit ziet en of deze tips behulpzaam zullen zijn. Maar ik hoop natuurlijk wel dat je er wat aan hebt. Ik zal beginnen met de basics – de dingen waar je misschien pas over 15 jaar op terugkijkt en denkt ‘o ja, goede tip’ – en toewerken naar de dingen waar je misschien wel dagelijks over piekert, zoals liefde, vriendschap, seks, school, studie, stress, social media, depressie en therapie.
15 tips aan 15 jarigen
1. Laaaaaagjes
Draag laagjes. En sloffen. En een muts. Als het even kan, alles van wol. Ja, zo blijf je warm. Deze tip is waarschijnlijk alleen zinnig voor alle andere Tropenkinderen, want mijn oer-Hollandse dochters vinden deze waardevolle kennis super gewoon. Voor mij was het echt een Groot Inzicht. Het leven werd pas draaglijk in Nederland toen ik mij leerde wapenen tegen de kou. Als je continue aan het vechten bent tegen zoiets basaals als de kou houd je weinig energie en levenszin over voor andere dingen. Dus misschien kun je deze tip zo toepassen: waar gaat bij jou heel veel energie naar toe, ten koste van je levensgeluk? Waar loop je op leeg?
2. Zonnebrand
`If I could give you one tip for the future sunscreen would be it`. Als je van mijn generatie bent, ken je het liedje van Baz Luhrmann misschien nog wel. In `Everybody´s Free´ is zonnebrand zijn eerste tip. Mijn huid is flink beschadigd door de zon en het meeste ervan wordt pas zichtbaar na je 30e. Als je geluk hebt alleen in de vorm van zonnevlekken en, als je pech hebt, kanker. Dus smeer 365 dagen per jaar zonnebrand. Factor 15 in de winter en factor 30 en 50 in de zomer. Er zijn inmiddels super goede natuurlijke en eco friendly zelfbruiners waarmee je gezond bruin kunt worden.
3. Wenkies
Don’t do it, don’t do it, don’t do it. Gewoon niet. Blijf van je wenkbrauwen af. Als je echt ontevreden bent met de hoeveelheid haar op je gezicht, (spaar en) ga naar een schoonheidsspecialist. Maar echt, ga niet mee in trends en pluk niet je eigen wenkbrauwen, want het komt NOOIT meer terug.
4. To dye or not to dye
Ik heb mijn haar pikzwart, bruin, rood, hyper blond en van alles ertussen in geverfd. Tegenwoordig is het aanbod haarverf een stuk groter: er komen steeds meer soorten verf die minder schadelijk zijn voor je haar en de planeet. Maar ik heb mijn haar echt stuk geverfd, met chemische troep uit de drogisterij. Als ik terug kon gaan zou ik tegen mezelf zeggen: steek je tijd, energie en geld in het accepteren van je uiterlijk zoals het is, in plaats van in het veranderen ervan. En als je toch wilt experimenteren, doe dit dan met tijdelijke, natuurlijke verf.
5. Drugs are bad, mmmkay?
Gewoon niet aan beginnen. Alcohol, drugs en sigaretten zijn puur vergif. Ik blow en rook al jaren niet meer, maar blowen heeft een hele negatieve impact gehad op mijn mentale gezondheid en op mijn school prestaties. En roken was gewoon ontzettend duur, ranzig en moeilijk om vanaf te komen. Ik drink nog wel alcohol, maar eerlijk, als ik terug kon gaan in de tijd… Ik ben heel blij dat de legale leeftijd om te drinken omhoog is gegaan en van mijn mag die nog wel naar 21.
6. Vind je tribe
Een van de dingen die mij hielp om mij thuis te gaan voelen in Nederland, of in elk geval een beetje minder ontheemd, was het vinden van een groepje vrienden die net als ik niet helemaal perfect in “het plaatje” pasten. Jongens en meiden die niet bezig waren met de nieuwste spullen of de hipste kleding hebben of de coolste of populairste zijn, maar hun eigenheid en die van mij probeerden te omarmen. Vind de mensen die bij je passen. Als je je in duizend bochten moet wringen om in iemands leven te passen, is het niet de persoon voor jou.
7. Zeg nee (tegen jongens)
Je hebt alle tijd om relaties aan te gaan, seks te hebben, liefde te vinden. Je kunt beter wat langer wachten met seks dan later spijt hebben. En seks wordt sowieso pas beter en fijner als je ouder bent. Want dan kun je beter voelen en aangeven wat je wilt, niet wilt, fijn vindt en niet fijn vindt. En, je bent minder onzeker en voelt je meer thuis in je lichaam. Allemaal dingen die veel belangrijker zijn dan de eerste keer van je lijstje afstrepen.
8. Be happy, be gay
Toen ik 15 was had ik verkering met een meisje. Ze was heel grappig, leuk en lief en is nog altijd een van mijn allerbeste vriendinnen in de hele wereld. Maak je niet druk als je verliefdheidsgevoelens hebt voor mensen van je eigen geslacht. It is not a big deal. En iedereen die dat wel vindt, is zo gek als een geit. Onderzoek het gewoon. Experimenteer (veilig) en vind mensen in je omgeving die je vertrouwt en met wie je erover kunt praten. Je hoeft jezelf niet te labelen. Je bent geen kledingstuk. Je bent een mens, altijd in beweging, altijd veranderend.
9. Geen stress over wat je wilt worden
Het is te maf voor woorden, hoe vroeg je al moet weten wat je wilt worden. Die druk en die stress zijn zonde. Als je ouder bent heb je zoveel verantwoordelijkheden, sommige echt vet stom, zoals belasting betalen en iedere dag de (af)was doen. Die dingen liggen min of meer vast. De rest komt wel. Zie het als een zoektocht die altijd in ontwikkeling is. Zodra je stopt met van jezelf eisen dat je 1 ding moet worden en dat vervolgens moet blijven, ontstaat er ruimte. En in die ruimte is er plek voor emotionele en mentale rust en groei, creativiteit, gezondheid, passie, verlangen, compassie en (zelf)liefde.
10. Verandering is het enige constante
Er is maar een goed antwoord als iemand tegen je zegt: “Je bent veranderd”. En dat is: “dankjewel”. Veranderen wordt vaak als iets negatiefs gezien. Maar in werkelijkheid is het het enige constante in het leven. Ontwikkeling is de hele zin van het bestaan. Van kleine kinderen vinden we het heel normaal dat ze continu veranderen. Sterker nog, we verwachten het van ze. Als je ouder wordt, verandert dat: “men” verwacht dat je vanaf een bepaalde leeftijd min of meer hetzelfde blijft. Want dat is lekker voorspelbaar en voelt vertrouwd. Maar als je kijkt naar de Grote Dingen, zoals klimaatverandering, is ons door de jaren heen opgelegde onvermogen om te durven veranderen juist wat de mensheid de afgrond induwt. Je blijft zowel fysiek, als mentaal en emotioneel veranderen, van je eerste tot je laatste adem. Laat jezelf niet in het keurslijf van verlamming proppen. De mensen die echt van je houden, veranderen met je mee en/of houden van je zoals je bent, in iedere fase van je leven.
11. Komen en gaan
Dat gezegd hebbende, is het heel mormaal dat mensen komen en gaan in je leven. Sommigen blijven voor langere tijd, anderen kort(er). Door naar iedere relatie als een eigen entiteit te kijken en te onderzoeken wat je elkaar geeft, biedt en leert, is het ook gemakkelijker om afscheid te nemen als het niet meer past.
12. mental health en gezondheid zijn het belangrijkste
Geef prioriteit aan je fysieke en mentale gezondheid. Lees boeken, kijk documentaires, praat met vrienden, familie, leerkrachten, je huisarts, een dietist, een therapeut, een coach of andere (online) “leermeester”. Je gezondheid, energie en mentale gezondheid zijn je basis. Dat merk je het beste wanneer je het niet hebt, bijvoorbeeld wanneer je met griep in bed ligt of langdurig ziek bent. Zonder je energie en gezondheid kun je heel weinig meer en dus ook niet genieten van het leven. Neem je (mentale) gezondheid dus serieus. Net zo serieus als je je school, studie, je bijbaan, vriendschappen, hobbies en relaties neemt.
13. Social media
Volg op social media alleen mensen waar je blij van wordt. Je leeft in een maatschappij waarin je toegang hebt tot alles, maar ook heel specifiek kunt aangeven wat je wilt en wat je niet wilt. Gebruik het algoritme en cookies in jouw voordeel. Volg mensen en bedrijven die je een goed gevoel geven over jezelf, je inspireren en je helpen groeien. Ontvolg iedereen die je een rotgevoel geeft. Er is genoeg aanbod om kritisch te zijn. Zodra je online gaat ben je een consument. Net als dat je in de supermarkt zelf kunt kiezen wat je wel en niet koopt, zo kun je online kiezen wat je wel en niet te zien krijgt.
14. Blijf sporten
Toen ik in Curacao woonde tenniste ik 5/6 dagen in de week. Toen ik naar Nederland emigreerde stopte dat. Enerzijds is het belangrijk om in beweging te blijven. Sporten en bewegen is essentieel voor je mentale gezondheid en ook voor je fysieke gezondheid. Maar onderdeel zijn van een club is ook heel bevordelijk voor je sociale en emotionele leven. Weet je nog dat je als kind zei “ik zit op… “(vul in). Zoek iets waar je blij van wordt en waarbij in contact bent met anderen. En ga erop zitten. Ga niet op straat hangen, maar op je club.
15. Normaliseer therapie
Als je band lek is ga je naar de fietsenmaker, als je laptop stuk is ga je (eerst heel hard huilen en dan) naar de beste computernerd die je kunt vinden, als je been gebroken is ga je naar het ziekenhuis. En als je niet lekker in je vel zit, dat vel, waar je het de godgandsedag mee moet doen, dan ga je naar een therapeut. Daar zijn ze voor. Daar zitten zij dan weer op. Normaliseer hulp vragen. Niet dat ze alle antwoorden zullen hebben, maar ze kunnen je wel helpen om dingen helder te krijgen. Of het nu om fysieke, mentale, emotionele of sociale problemen of vraagstukken gaat; hoe eerder je een probleem aanpakt, hoe sneller je het kunt oplossen. Als je niet weet waar je moet beginnen met hulp vragen, is je huisarts meestal een goed begin. Anders een leerkracht, mentor, vertrouwenspersoon op school, leerplichtambtenaar of sociaal werker die je vertrouwt.
Tot slot, het is helemaal oke als niet al deze dingen (altijd) lukken. Zoals ik aan het begin van deze blog al schreef, ben ik 20 jaar ouder en heb ik ook de wijsheid niet in pacht. Ik ga bijna wekelijks tegen mijn eigen advies in, bijvoorbeeld omdat ik het moeilijk vind om “nee” te zeggen tegen mensen en mezelf dan in de nesten werk. Of omdat ik toch alcohol drink, ook al weet ik dat ik me beter voel als ik het niet doe. Of doordat ik toch dingen aan mijn uiterlijk verander terwijl ik weet dat ik mijn tijd beter kan gebruiken om van mezelf te houden zoals ik ben, in iedere fase van mijn leven.
