Nat in nat schilderen is een schildertechniek waarbij je met natte verf op nat papier schildert. De verf vloeit in en uit over het papier, mengt zich met de papiervezels en de andere kleuren, waardoor er dromerige en kleurrijke beelden ontstaan. In deze blog leg ik uit hoe het precies werkt, wat je nodig hebt om te kunnen nat in nat schilderen en vertel ik waarom het zo waardevol is om te doen met je kinderen!
Wat heb je nodig voor deze schildertechniek
Verf
Bij nat in nat schilderen gebruik je dus natte verf op nat papier. Maar wat betekent dat? Natte verf is met water aangemaakte verf. Dus bijvoorbeeld met water aangelengde aquarelverf of – zoals wij gebruiken – natuurlijke pigmentpoeder, uiteraard ook aangelegd met water. Wij kiezen voor die Earth paint, omdat het 100% natuurlijk is en veilig voor kinderen. Je kunt er zelfs schminck en vingerverf van maken. Andere geschikte verf is de Stockmar aquarelverf. Je begint bij kleine kinderen met de 3 basiskleuren: blauw, geel en rood. Van daaruit kunnen paars, groen, oranje en bruin worden gemengd op het papier. Later kun je de collectie uitbreiden, bijvoorbeeld met diepere of lichtere tinten blauw, rood en geel, zodat het kleurenspectrum verder kan worden ontdekt.
Potjes
De verf maak je aan in potjes. Je kunt uiteraard mooie potjes kopen, maar je kunt ook een tijdje je lege potjes bonen, pindakaas, kruiden en jam bewaren, schoonmaken en gebruiken als verf- en waterpotten. Als je aquarelverf gebruikt, kun je het een tijdje bewaren, mits je de potjes afsluit. Natuurlijke verf gaat snel stinken dus dat raad ik af. Zorg er dus wel voor dat je niet teveel verf maakt, anders moet je het weggooien.
Papier
Nat papier is geen drijfnat papier, maar vochtig schetspapier (90 gram) of therapeutenpapier (80 gram). Hoe je het precies nat maakt leg ik verderop uit. Als je een kunsthandel op fietsafstand hebt, kun je vragen om 90 grams schetspapier, A3 formaat. Anders kun je hier therapeutenpapier bestellen en laten bezorgen.
Plank
Je hebt ook een schilderplank nodig. Wij hebben er 3 van kunststof en 2 van hout. Meerdere planken is wel aan te raden. Wij gebruiken de planken ook als ondergrond tijdens het tekenen, knutselen en kleien. Ik raad het je aan om de planken na ieder gebruik goed schoon te maken. Dat hebben wij niet consequent gedaan en sommige dingen, zoals glitter, acrylverf, tape, pigment van crêpepapier en klei gaan er moeizaam af. Die vlekken kunnen storend zijn tijdens nat-in-nat schilderen, omdat ze door het natte papier heen schijnen.
Penselen
Verder heb je penselen nodig. De meeste penselen worden gemaakt van runderhaar of eekhoornhaar. Hoewel we een aantal volwassen penselen van dubieuze [dierlijke] afkomst hebben en Isaya hier ook mee schildert, hebben we ook een aantal milieuvriendelijke, vegan kinderkwasten. Deze kwasten zijn gemaakt van bamboe en gerecycled aluminium en hebben veganproof haren. Als je kinderen ouder worden of zijn [6+], heb je grotere kwasten nodig. Ik raad je aan om een kunsthandel binnen te lopen en je vraag neer te leggen.
Spons
Ook heb je een spons nodig. Dat klinkt mega simpel, maar een milieuvriendelijke spons is nog zo simpel niet. Voor de schoonmaak gebruiken we uiteraard Loofah sponzen, maar die zijn voor nat-in-nat schilderen te hard, waardoor je papier stuk gaat. Een natuurspons is een optie, maar dan moet je er zeker van zijn dat het een 100% zuivere natuurspons is, die niet gebleekt is. Die vind je alleen in eco verantwoorde webshops en bio winkels. En omdat een natuurspons als dierlijk wordt gezien, zijn er veganisten die dit geen optie zullen vinden. Deze spons, van plantaardig cellulose, is denk ik de beste milieuvriendelijke keuze. Wij gebruiken zelf overigens een oude make-up spons. Dus als je een zacht (!) sponsje in huis hebt, is upcyclen natuurlijk beter dan iets nieuws kopen.
Theedoek
Tot slot heb je een theedoek nodig. In het stukje hieronder, waarin ik stap voor stap uitleg hoe je het precies kunt doen, nat in nat schilderen, wordt duidelijk waarom.
Stap voor stap nat in nat schilderen
Stap 1. Voorbereiding
Het is aan te raden om een deel van de voorbereidingen te treffen zonder kindjes erbij. Bijvoorbeeld als je kinderen op school zijn, liggen te slapen of even met je partner of rustig zelf aan het spelen zijn. Leg de plank op tafel, met het papier erop. Voor kleine kinderen heeft het een toegevoegde waarde om de hoekjes van het papier rond af te knippen. Deze zachte, ronde vormen sluiten beter aan bij hun fantasierijke en dromerige belevingswereld. Voor de allerkleinsten knip je het A3 papier doormidden, anders is het te groot. Zet de verfpotjes, de verf en de waterpotjes klaar en leg de kwasten op een theedoek naast de plank. Doe in de verfpotje een heel klein laagje water. Zet ook een groter bakje met water klaar en leg de spons ernaast.
Stap 2. Voorbereiding met je kind
Bij het volgende onderdeel van nat in nat schilderen is het juist heel leuk en waardevol om je kind te betrekken. Maak eerst samen de verf. Als je natuurlijke verfpigment poeder gebruikt, kun je je kind een theelepel van iedere kleur aan het water laten toevoegen en laten roeren, tot er een mooie verf is ontstaan. De verf moet dun: in het begin zal het waarschijnlijk even zoeken zijn naar een goede verhouding. Geen paniek, die vinden jullie vanzelf. Daarna maken jullie het papier nat. Laat dit zoveel mogelijk door je kind zelf doen. Alela is 1,5 en doet het ook zelf, dus geef het vooral uit handen.
- Duw de spons in het water, zodat hij veel water kan opnemen
- Knijp een beetje van het water leeg op het papier
- Wrijf het water zachtjes [!] met de spons uit over het papier
- Herhaal deze stappen, zodat steeds meer van het papier is doordrenkt met water
- Als het hele papier volledig nat is, zul je zien dat er luchtbubbels zijn ontstaan. Op dit punt is het handig om je kind even te helpen: til het papier voorzichtig [!] op en laat het vervolgens langzaam van boven naar beneden weer op de plank glijden. Zo verdwijnen de luchtbellen.
- Leg de theedoek op het natte papier. Laat je kind met de handen zachtjes over de theedoek strijken, zodat het overtollige water wordt opgenomen door de doek.
- Haal de theedoek weg, til het papier op en draai het papier om, zodat de bestreken kant nu onder ligt [dit doe jij].
- Het papier is nu klaar voor gebruik.
Stap 3. Aan de slag
De verf en het papier zijn klaar dus je kind kan aan de slag. Bij nat in nat schilderen draait het niet om precisie, het perfecte plaatje naschilderen en scherpe lijnen en vormen. De kleurbeleving staat voorop. Het is bij uitstek een techniek die draait om gevoel. De focus ligt niet op “wat het moet worden”, maar op wat er is: kleuren, kleuren die met elkaar mengen en nieuwe kleuren maken, beweging, zachte vormen die uitlopen en andere vormen ontmoeten. Nat in nat schilderen is één grote beleving. Het biedt je kind de mogelijkheid om uit het denken en de prestatie te stappen en heerlijk mee te gaan in een dromerige, fantasierijke en kleurrijke wereld. Het proces is de winst. Het eindproduct [altijd prachtig overigens] is een mooie toegift.
Technische aandachtspuntjes tijdens nat in nat schilderen:
- De verf moet niet te dik zijn, anders kunnen de kleuren niet goed uitvloeien op het natte papier en met elkaar mengen. Maar het moet ook niet zó dun zijn dat de kleuren niet meer zichtbaar zijn of onzichtbaar opdrogen. Voeg waar nodig water óf verf toe.
- Als je hard of vaak met je kwast over nat papier gaat, gaat het “rullen”. Dan komen er “visjes” tevoorschijn. Dat is helemaal niet erg en ook heel normaal, zeker bij kinderen. Als ze ouder worden leren ze vanzelf de penseel, de bewegingen en de pressie te controleren. Er kunnen ook gaten ontstaan, ook daar zou ik me vooral niet te druk over maken. Door zelf rustig mee te schilderen kan je kindje jouw bewegingen, rust en ritme nabootsen.
- In principe gebruik je bij nat-in-nat schilderen maar één kwast. Dat betekent dat je die kwast iedere keer opnieuw in de waterpot moet dopen, schoonmaken en afvegen aan de theedoek. Dat is best moeilijk te onthouden voor kleine kinderen, maar ook super waardevol. Als ze het niet doen, zien ze dat hun gele verf smotsig wordt en dat kleuren anders gaan mengen op het papier. Herinner je kindje er rustig keer op keer aan.
- Laat kwasten niet te lang in water staan, dan gaan ze stuk.
- Als je met hele kleine kindjes (tussen de 1 en 2) schildert, giet dan steeds een beetje verf op het papier en laat met een klein kwastje, spons of handje te verf over het papier uitstrijken. Als je je kindje met de handen laat schilderen, wordt niet alleen de kleurbeleving, maar ook de tastzin aangesproken.
Stap 4. Afronding
Stimuleer je kind niet om “iets” te maken, maar om te creëren. Leg de nadruk op kleuren, kleuren mengen, bewegingen, het vullen van het papier en het verbinden van vormen en kleuren. Natuurlijk mag er ruimte zijn voor frustratie als een idee uitloopt in een wazige vlek. Maar de fantasie pakt het snel op is mijn ervaring. Isaya schilderde van de week nog woezel [vlek 1] en pip [vlek 2] en was er uiterst gelukkig mee. Als je kinderen ouder worden, gaan ze de wereld om hun heen scherper waarnemen en zullen ze deze ook scherper op het papier gaan projecteren. Ze leren vanzelf het medium naar hun hand zetten. Dat proces, van beleving naar waarneming, is heel bijzonder en individueel.
Als jullie het nat in nat schilderen een beetje te pakken hebben en je kind is er klaar voor, is het super leuk om aan de hand van opdrachtjes en thema’s te werken. Bijvoorbeeld rondom de seizoenen, jaarfeesten, de elementen en andere natuurfenomenen. In een andere blog zal ik een aantal voorbeelden van schilderopdrachten delen!
Als je kind klaar is met het schilderij, vegen jullie samen de randjes om het papier schoon met de theedoek. Laat het papier drogen op de plank. Als je het papier eraf haalt, verliest het schilderij intensiteit, omdat een deel van de verf achterblijft op de plank. Laat je kind de kwasten schoonmaken. Spoel de waterpotjes om en berg alles weer op in de kast. Als jullie de volgende morgen naar het schilderij kijken is het weer een verassing, omdat het tijdens het drogen weer een heel nieuw schilderij is geworden. Als het schilderij droog is, kun je de plank schoonmaken. Bewaar het droge schilderij in een map. Je kunt natuurlijk ook foto’s maken van de schilderijen. Leuk ideetje: maak een kalender met de foto’s, zodat je een prachtige kunstkalender hebt!
Waarom is nat in nat schilderen nou zo waardevol?
Waarom zou je het doen, dit nat in nat schilderen? Je hebt er best wel wat spullen voor nodig, het neemt even om uit te vogelen en zowel jij als je kind zullen de nodige obstakels tegenkomen tijdens het proces. Laat ik bij dat laatste aansluiten, als het gaat om waarom het waardevol is. Want waar loop je tegenaan? Voel je misschien irritatie of onrust, omdat je kind het papier kapot maakt. Of omdat het niet als een antroposofische kabouterfee, maar als een hyperactieve stuiterbal boven zijn papier wiebelt? Wil je steeds ingrijpen of raak je voortdurend afgeleid door dingen die je nog moet doen? Misschien ben je bang dat de tafel, de grond of je kind vies worden en voelt dat akelig. Of misschien zou je willen dat je kind er wat meer in dook, het wat meer “voelde”. Wat vertelt dit alles je? Het is helemaal niet erg om al die gevoelens waar te nemen, ze zijn super menselijk. Je kunt ze ook gewoon weer loslaten, want nat in nat schilderen leert niet alleen je kind om de controle over een gevormd beeld los te laten, maar jou ook! Want je irritaties en angsten draaien om een verwachting, een vooroordeel, een bepaald verlangen dat je op je kindje projecteert. Dat mag je laten gaan zodat er ruimte ontstaat voor wat er is: water, verf, papier, je kind, kleur, vorm. Waardevol.
En je kind, waar loopt deze tegenaan tijdens het schilderen? Dat de kleuren en vormen verdwijnen misschien? Raakt het gefrustreerd omdat het “niets wordt” of verdrietig omdat het niet weet wat het “moet” schilderen? Is je kind er snel “klaar mee” of wordt het juist heel rustig? Verwondert het zich over de kleuren en het mengen van de kleuren? Vindt het vooral de kleuren aanmaken en het papier natmaken leuk en raakt het daarna de aandacht kwijt, waardoor het papier niet gevuld raakt? Gaat je kind honderduit kletsen of zingen tijdens het schilderen, of wordt het stil en keert hij zich naar binnen? Krijgt je kind het warm of misschien juist koud? Heeft het honger en dorst na het schilderen? Wat wil je kind na het schilderen? Wat het een uitadem activiteit of een inadem activiteit voor jouw kind? Het zijn allemaal super waardevolle waarnemingen die je kunt doen, voor, tijdens en na het schilderen.
Het observeren van je kind en van je eigen gedachten tijdens het proces van nat in nat schilderen brengt een schat aan inzichten mee. Maar het samen met je kind beleven van de kleuren, het bewonderen van de kleurontmoetingen en de verwondering om wat er ontstaat, is misschien nog wel waardevoller. Jullie zijn even helemaal samen, of lekker samen maar apart, helemaal in het hier en nu en gaan op in kunst. Een mens dat zich kan laten raken door kunst is rijk. En daarom is het waardevol om de nat in nat techniek mee te geven in de opvoeding!
Veel schilderplezier!
Leuke blog! Veel zin om hiermee aan de gang te gaan. De kinderen hebben het nat in nat schilderen op school al gedaan. Nu thuis nog.
“Wij hebben er 3 van kunststof en 2 van hout”: het linkje naar de kunststof plank doet het niet meer. Nieuwsgierig naar welke kunststof plank jullie gebruiken (de houten Grenn staat al op de verlanglijst).
Met vriendelijke groet,
Anne