Alles is met elkaar verbonden. Het klinkt misschien als een zweverige zin uit een zelfhulp boek. Maar het is gewoon keiharde wetenschap. Klimaatwetenschappers kunnen een hoop voorspellingen doen over de gevolgen van klimaatverandering. Maar een ding krijgen ze maar niet helder: de werkelijke impact van kettingreacties. Feedbacks worden dat genoemd. In deze blog leg ik uit wat feedbacks zijn, waarom het zo belangrijk is om je hiervan bewust te zijn en wat jij zelf kunt doen om dit tegen te gaan.

Alles is met elkaar verbonden

In mijn blog over CO2 neutraal leven schreef ik er ook over: een kever die de winter overleeft omdat het warmer is op aarde, vervolgens bossen aantast, die vatbaarder worden voor bosbranden en vervolgens smelt een nabije gletsjer sneller omdat het ijs donkerder wordt door het neerdalende roet van die bosbranden. Doordat het ijs smelt wordt de warmte minder goed weerkaatst, waardoor de aarde nog sneller opwarmt. Omdat het bos is verbrand, komt de door de bomen opgenomen CO2 vrij in de lucht, waardoor de aarde nog sneller opwarmt. En omdat de verdwenen bomen geen nieuwe CO2 kunnen opnemen… juist, wordt het nog warmer op aarde. Een reeks van kettingreacties, die begint bij onze manier van leven. We stoten teveel CO2 uit. In een recent artikel voor de Guardian schreef Greta Thunsberg er heel helder over:

“We are inevitably going to have to fundamentally change, one way or another. The question is, will the changes be on our terms, or on nature’s terms?”

Greta Thunsberg

Kettingreacties of Feedbacks

In het boek ‘De onbewoonbare aarde‘ legt David Wallace Wells het nog even haarscherp uit, hoe die feedbacks werken. Zo legt hij, zoals ik hierboven al beschreef, uit dat als het poolijs smelt, de warmte minder goed weerkaatst kan worden. De warmte wordt dan geabsorbeerd door de planeet, waardoor deze nog sneller opwarmt. Een ander gevolg is dat het permafrost in het noordpoolgebied verder zal smelten: hierin ligt 1,8 biljoen ton koolstof opgeslagen. Dat is ruim twee keer zoveel dan wat er nu in de atmosfeer zit.

Een andere feedbackloop die Wells uitlegt, is het effect van de opwarmende aarde op bosrijk gebied. Junglegebieden en bossen sterven af, waardoor de bomen en planten geen CO2 meer kunnen opnemen én het ook niet meer kunnen omzetten in zuurstof. Zuurstof hebben we nodig om adem te halen. We hebben bomen en planeten in de meest letterlijke zin van het woord nodig om te overleven. Maar ook voor verkoeling: denk maar eens aan de afgelopen hittegolf. Hoe fijn het was om even tussen de bomen te lopen, in plaats van in de hete zon. Doordat afgestorven bomen geen CO2 meer kunnen opnemen, wordt de aarde nóg warmer, waardoor er nog meer bomen afsterven en ga zo maar door.

Een derde kettingreactie is de opwarming van de zee. Warm water kan minder warmte opnemen maar bevat ook minder zuurstof. In de zee leeft fytoplankton, wat CO2 opneemt in de oceanen, zoals bomen dat doen op het land. Als de oceanen minder zuurstof bevatten sterft fytoplankton af, waardoor het geen CO2 meer kan opnemen, waardoor het nog warmer wordt op aarde.

De onzekerheid van kettingreacties

Als het niet zo levensbedreigend zou zijn zou het prachtig zijn: het is fascinerend hoe alles op aarde met elkaar verbonden is. Maar sterven door hitte is alles behalve fascinerend: “(het is) een van de wreedste martelingen die je een menselijk lichaam kunt aandoen” schrijft Wells. Wetenschappers kunnen heel veel met een bizarre precisie voorspellen, op basis van de modellen die ze tot hun beschikking hebben. Maar als het gaat om deze kettingreacties, tasten ze in het duister over de gevolgen. Een van de redenen daarvoor is omdat een van de belangrijkste variabelen nog onbekend is. Namelijk, wat gaan wij doen, als mensheid. Als we af moeten gaan op wat we de afgelopen decennia hebben gedaan, dan is het antwoord: niets. En de uitkomst desastreus.

De gevolgen van klimaatverandering voor de mens

Klimaatverandering is geen crisis van de toekomst. Het is nu gaande. De gevolgen zijn nu al zichtbaar in de vorm van afschuwelijke bosbranden, dodelijke hittegolven en verwoestende stormen en orkanen. De afgelopen 6 jaar waren de warmste ooit gemeten. De afgelopen 30 jaar is er 28 biljoen ton ijs gesmolten. Ons gedrag en onze manier van leven radicaal veranderen, zoals moet in een crisis, is moeilijk als de crisis jouw voordeur nog niet heeft bereikt. Maar veranderen moet hoe dan ook. De vraag is alleen, doen we het vanuit eigen initiatief en voorkomen we het ergste scenario van klimaatverandering? Of wachten we (apathisch) af tot we worden gedwongen, door de gevolgen van klimaatverandering? Het boek van Wells schetst een helder (en volledig op de wetenschap gesteund) beeld van hoe onze wereld eruit ziet als de aarde verder opwarmt.

We zullen waarschijnlijk binnen 5 tot 10 jaar de 1,5 graag opwarming van de aarde al overschrijden, als we doorgaan zoals we nu doorgaan. Dit betekent niet alleen dat bosbranden, hongersnoden, hittegolven, tyfoons, orkanen en stormen steeds meer aan de orde van de dag zullen zijn en dat er miljoenen klimaatvluchtelingen bij zullen komen. Het betekent ook dat de zeespiegel verder zal stijgen. Minstens een meter, maar misschien wel 2 meter 40 in het jaar 2100, is de beste voorspelling (Wells), als de ijskappen en gletsjers in dit tempo door blijven smelten. Voor een land dat voor een groot deel 6 meter onder de zeespiegel woont, werkt en leeft en sterk afhankelijk is van onze rijke landbouwgrond, vind ik dat we nogal laconiek omgaan met deze wetenschap.

“Om dat in context te plaatsen, betekent het dat per centimeter zeestijging ongeveer een miljoen mensen die nu in laaggelegen gebieden wonen, moeten verhuizen”

Andy Shepherd

Het is naïef om te denken dat wij niet tot die miljoenen mensen behoren. Alsof klimaatverandering alleen maar anderen aan gaat, elders ter wereld. Als koeien die in een rij naar de slachterij worden gebracht, schuifelen we als mensheid voort, stappen we net als die vleeskoeien rustig de lift in en wachten we geduldig op onze CO2 dood. Of beter gezegd: op die van onze kinderen en kleinkinderen. Want zij dragen de ergste gevolgen van onze huidige keuzes. Onbegrijpelijk. Alleen al door luchtvervuiling zouden er 150 miljoen méér mensen omkomen, als de aarde niet 1,5e graad maar 2 graden opwarmt. David Walace Wells brengt dat dodelijke getal even tot leven: dat is 25 maal de Holocaust. En dan zijn er nog alle sterfgevallen door hitte, door honger, door klimaatconflicten, door overstroming…

Ook zijn er nog de financiële gevolgen van niks doen. Met iedere graad opwarming van de aarde schieten de kosten met biljoenen omhoog.

“Een temperatuurstijging van 3,7 graden zou volgens minimaal een schatting kunnen leiden tot 551 biljoen dollar aan schade; de totale rijkdom van onze huidige wereld bedraagt 280 biljoen dollar”

De onbewoonbare aarde, David Wallace Wells

Door de wetenschappelijke onzekerheid rondom de dramatische gevolgen van feedbackloops kan het op aarde in 2100 al 4 graden warmer zijn. Dat is over 80 jaar. Ik ben dan dood. Mijn kinderen zijn dan hopelijk oud. Isaya 85 en Alela 82 jaar. Misschien hebben ze zelf kinderen en kleinkinderen en moeten ze die achterlaten op een onbewoonbare aarde. Een aarde die failliet is, zowel ecologisch als financieel. Misschien ook wel niet: misschien komen mijn (klein)kinderen wel voor de afschuwelijke gewetensvraag te staan of het wel humaan is om kinderen te krijgen op een afstervende planeet. Misschien is hun het recht om kinderen te krijgen, om deze immense vorm van geluk en liefde te voelen, wel ontnomen. Omdat wij nu niks doen.

Of we doen wel wat

We kunnen blijven wachten tot de politiek verandert. Tot er niet meer wordt geïnvesteerd in fossiele brandstoffen, tot boringen stoppen, tot grote bedrijven iets doen. Maar we kunnen ook zelf veranderen. Zelf een kettingreactie vormen en zo een onmetelijke impact hebben op klimaatverandering. Als een stomme kever gletsjers kan laten smelten door een boom op te vreten, dan kun je je voorstellen dat wat jij doet, als mens, een grote invloed heeft. Alles is met elkaar verbonden, wij ook. Wij maken onderdeel uit van de natuur. Wat jij doet als individu maakt uit, zowel negatief als positief. We zijn in staat om de grootste kettingreactie ooit teweeg te brengen in de strijd tegen klimaatverandering. Omdat we niet alleen zijn. We zijn met miljarden soortgenoten. Bedrijven produceren waar wij om vragen, wat wij willen kopen. Overheden doen waar wij om roepen, voor tekenen en voor stemmen.

Kom in actie tegen klimaatverandering

In mijn vorige artikel over klimaatverandering gaf ik praktische tips om direct de CO2 uitstoot van je gezin drastisch te verkleinen door anders te eten, reizen, kopen en leven. Ik deel ze hieronder nog even kort:

• Stap over op plantaardige voeding en eet binnen het seizoen
• Stop met vliegen en autorijden
• Koop tweedehands spullen in plaats van nieuw
• Kies voor plastic vrije en zero waste opties als je voedsel, cosmetica en gebruiksvoorwerpen koopt
• Stap over op groene energie uit Nederland

Voor de blog van vandaag geef ik tips die meer gericht zijn op wat je buiten je huis kunt doen om klimaatverandering tegen te gaan:

• Word vrijwilliger bij Milieudefenfie, bijvoorbeeld om actief te worden in je eigen woonwijk, stad of gemeente.
• Teken petities en brandbrieven, bijvoorbeeld van Greenpeace, Milieudefensie, WNF en Change.org. En vergeet ook zeker niet de petitie van #FaceTheClimateEmergency te tekenen.
• Stem op 17 maart 2021 tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Stem op een partij die klimaatverandering voorop zet.
• Word vrijwilliger bij de politieke partij waar jij op stemt en zet je in om klimaatsverandering hoger op de agenda te krijgen of het huidige beleid van je partij te steunen.
• Doneer aan organisaties die zich actief inzetten tegen klimaatverandering, zoals Greenpeace, Miliedefensie, TreesforAll

---

Klimaatverandering is heftig, groots en beangstigend. Het is belangrijk om dagelijks actief te werken aan een gezonde planeet. Het is onmogelijk en niet heilzaam om 24 uur per dag na te denken over klimaatverandering. Zoek een gezonde balans voor jezelf. Zie de grootsheid van het onderwerp niet als een reden om je er volledig voor af te sluiten, maar ook niet om je erin te verliezen. Een van de belangrijkste redenen waarom we de planeet willen redden, is omdat hij zo verdomd mooi is toch? Ga naar buiten, zie de natuur, ruik, proef, voel en geniet ervan. Kom weer binnen, knuffel je dierbaren, kijk een Netflix serie en stel je volgende klimaatdoel vast. Zoek een balans, zodat je activisme effectief én gezond blijft. Klik hier voor meer tips voor een groener leven en huishouden.