Er was nogal wat belangrijk nieuws afgelopen week. Een kabinet dat viel en de maatregelen die werden verlengd. Maar er was meer razend belangrijk nieuws. Nieuws waar overheen gelezen werd. Maar dit is belangrijk nieuws. Voor iedereen. Maar ook zeker voor iedereen die de huidige beperkingen, die de corona maatregelen met zich meebrengen, zat is. Wie nu baalt dat ‘ie niet naar de kroeg kan, op vakantie mag, thuis moet werken met kinderen om zich heen, bang is om ziek te worden of geliefden te verliezen – oftewel, iedereen die de coronacrisis zat is – zal de klimaatcrisis al helemaal verschrikkelijk vinden. In deze blog lees je waarom.

Iedereen mag klagen

Iedereen mag klagen, wat mij betreft, over de coronacrisis. Dat het verschrikkelijk is, zie ik op het gezicht van mijn buurman, die IC arts is. Dat het pijn doet, hoor ik in de stem van de vrouw wiens man (door)sloeg vanwege de stress van de crisis. Dat het echt teveel gevraagd is allemaal, lees ik dagelijks in zoveel berichtjes van moeders online. We kunnen nooit oordelen, want we zijn altijd buitenstaander. Ik valideer ieders “geklaag”: jouw leed, stress en ongenoegen is geldig. Iedereen betaalt een prijs in een crisis. Zoals altijd en overal, is die prijs tragisch oneerlijk verdeeld. We zitten niet allemaal “in hetzelfde bootje”. Sommige mensen zitten in een jacht, sommigen drijven op een zinkend vlot. Dit is dus geen blog om te veroordelen. Jouw pijn telt.

De coronacrisis en de klimaatcrisis

Iedereen die wel eens te maken heeft gehad met verslavingen – in zijn werk, familie, vriendenkring of zelf – zal dit herkennen:

Verslaving is dat wat tijdelijk helpt tegen het ondraaglijke maar onherstelbare schade aanricht op de langere termijn.

De Westerse wereld is verslaafd. Aan tal van dingen. Aan spullen kopen, aan vliegreizen maken, aan vlees eten… Ik ben ook verslaafd. Niet aan die laatste twee, maar absoluut aan het eerste. We vullen onze huizen, fotoalbums en magen met hetgeen de wereld stuk maakt, omdat het ons leven tijdelijk beter maakt. De coronacrisis is in ons deel van de wereld een luxe rehab kliniek. Met restrictions, maar nog altijd vooral met veel liberties.

De klimaatcrisis daarentegen is een derderangs cold turkey afkick kliniek. De vrijheden waar we nu om lamenteren klinken op een aarde die meer dan 1,5 graad is opgewarmd net zo ver weg als het laatste muziekfestival waar je fysiek aanwezig was.

Op een aarde die meer dan 2 graden is opgewarmd, herinner je je de muziek nog wel, maar de lyrics niet meer. Bij 3 graden opwarming kun je de muziek al niet meer in je gedachten horen. Bij 4 graden ben je het concept “muziek” vergeten. En bij 5 graden… ach, wat maakt het dan nog uit. Dan is de wereld on-voorstelbaar veranderd. De beperking “mondkapje” is dan “niet meer naar buiten kunnen om frisse lucht in te ademen”. “Gesloten scholen” is dan “geen schoolgebouwen meer overeind” door overstromingen, bosbranden of andere natuurrampen. “Onderneming moeten sluiten met overheidssteun” is dan een land overspoeld door “miljoenen klimaatvluchtelingen”.

Klinkt het ver weg? Volgens de laatste onderzoeken bereiken we over 5 jaar de gevreesde 1,5 graad opwarming en is het, als we in dit tempo doorgaan, over 30 jaar (hoe oud zijn jouw kinderen dan? Die van mij 32 en 35) al 3 graden warmer op onze planeet.

---

Lees ook: de coronacrisis is absoluut geen zege voor klimaatverandering

---

De gevolgen van klimaatverandering

In de inleiding van De groene mama heb ik kort een beeld geschetst van wat er gebeurt met onze planeet – met jouw en mijn leven – als deze verder opwarmt. Een levendig beeld – onderbouwd met De Onbewoonbare Aarde van David Wallace Wells – waar we ons met iedere overstroming, bosbrand, oorkaan, tyfoon, pandemie en vluchtelingencrisis een betere voorstelling van kunnen maken. Maar nog steeds is het slechts dat: een beeld. Afgelopen week luidden prominente ecologen en klimaatdeskundigen wéér de noodklok. Zelf zíj kunnen maar moeilijk bevatten hoe alomvattend de gevolgen van klimaatverandering zijn. Maar dat het afschuwelijk is en onze acute aandacht vraagt, dat is glashelder. Waarom lezen we er dan overheen? Simpelweg omdat we dit als mensheid nog niet eerder hebben meegemaakt en dus – vergelijkbaar met de collectieve reactie op corona in februari 2020 – niet goed snappen wat de dreiging is. Maar ook omdat we in de kern allemaal verslaafd zijn.

---

Lees ook: Klimaatrampen die zich NU voltrekken

---

Afkicken van een systeem dat niet werkt

Als je weet dat iets niet goed is voor jou en de mensen van wie je houdt op de korte of lange termijn en je blijft er toch mee doorgaan, dan ben je verslaafd. Verslaving is een ziekte, dus ik ben hier nog steeds niet om te oordelen. Maar dat we als mensheid verslaafd zijn, dat moge duidelijk zijn. We weten dat ons huidige gedrag de wereld (de plek waar we wonen, waar onze kinderen wonen) stuk maakt, maar we blijven doorgaan, voor de quick fix of voor the next fix. Niemand wil dat. Iedereen die verslaving van dichtbij heeft gezien, weet dat het niks is om te ambiëren. Dat het alles is om af te kicken. Dat het echte leven dán pas begint…

Onze klimaatcrisis is een luxe rehab

In Nederland bevinden we ons (nog) in een toestand van privilege, als het gaat om de klimaatcrisis. Hoewel een groot deel van de wereld al in brand staat, zijn onze voeten nog droog, zijn onze bosbranden nog onder controle en worden we nog niet overspoeld met klimaatvluchtelingen en de inhumane keuzes die deze mensenmassa met zich meebrengt. We zitten in onze eerste pandemie sinds tijden, ontvangen nog overheidssteun en de drankwinkel is open, want er wordt ook sinaasappelsap en chips verkocht. We behoren tot de lucky few die mogen afkicken in een luxe rehab.

Zoals met iedere verslaving begint het proces van afkicken met erkenning (ik heb een probleem), gevolgd door psycho-educatie. Oftewel, kennis over de toestand waarin je je bevindt. Het helpt namelijk als je weet wat je hebt, wie het nog meer hebben en hoe je er vanaf kunt komen. Psycho-educatie is verschrikkelijk belangrijk. Voor de patiënt, maar ook voor de familieleden. In het geval van de klimaatcrisis zijn dat onze (klein)kinderen, aan wie we later moeten uitleggen waarom we niks hebben gedaan om de klimaatcrisis te beheersen.

Klimaat educatie tijdens de klimaatcrisis

“Je verslaving maakt je leven en de mensen van wie je houdt kapot”. Dat is vaak het punt waarop een verslaafde hulp zoekt of krijgt opgelegd. Het inzicht van de ernst van de klimaatcrisis komt bij velen druppelsgewijs binnen – via nieuwsberichten, tv- items, Netflix, social media, vrienden of familieleden die zich zorgen maken om de toestand van de planeet en beroemdheden die zich uitspreken. Maar als je glas eenmaal is vol gedruppeld, wil je nog maar een ding weten: hoe komen we hier van af? Hoe vinden we een weg uit de klimaatcrisis?

Voor de meeste mensen is dat de belangrijkste klimaat educatie om te ontvangen. De wetenschappers die de gevolgen van klimaatverandering onderzoeken zijn essentieel en onmisbaar. Maar voor alle moeders en vaders die met vier uur slaap en kopzorgen over hun financiële situatie of de gezondheid van de mensen van wie ze houden thuisonderwijs geven en tussendoor hun eigen werk nog doen, is het vooral belangrijk om te weten: wat kan ik doen?

Wat kan je doen?

Het antwoord is heel simpel en op een schaal van ‘mondkapjesplicht’ tot ‘met je kinderen vluchten voor een zee van vuur’ uiterst goed te doen.

Stop met het eten van dierlijke producten.

Dat was namelijk het andere belangrijke nieuws waar overheen gelezen werd afgelopen week: tussen 2004 en 2017 is er bosgebied gekapt met een oppervlak dat 10 keer zo groot is als Nederland. Om plek te maken voor landbouw. Het grootste gedeelte van de bossen werd gekapt voor soja voor veedieren en voor veeteelt. Aangezien dieren veel meer soja eten dan mensen, is het super inefficiënt om soja eerst in dieren te stoppen, om vervolgens die dieren op te eten. Je kunt beter zelf die soja opeten en zo het merendeel van de bossen laten staan. Die bossen nemen namelijk CO2 op uit de lucht. CO2 zorgt voor opwarming van de aarde. Door te stoppen met het eten van vlees, kaas en andere dierlijke producten zoals melk en eieren, heb je een directe impact op de klimaatcrisis. Bijkomende voordeel: minder dierenleed.

Een andere belangrijke reden waarom de boskap zo desastreus is, is omdat er tonnen CO2 lag opgeslagen in die gekapte bossen. Met het verdwijnen van de bossen, komt de eerder opgeslagen CO2 vrij, waardoor de bomen niet alleen geen nieuwe CO2 meer kunnen opnemen, maar ook de oude CO2 weer loslaten in de atmosfeer, waardoor de aarde nóg sneller opwarmt. Daarnaast heeft ontbossing nog veel meer verschrikkelijke gevolgen zoals het verlies van biodiversiteit en bodemerosie. Lees in deze blog meer over kettingreacties bij klimaatverandering.

Tofu, het meest veelzijdige stukje vlees

Het fijne aan deze luxe detox is dat je eigenlijk helemaal niks hoeft in te leveren. Stoppen met het eten van dierlijke producten (of in ieder geval de intake verminderen met 85%) opent deuren naar een heel nieuw scala aan heerlijke gerechten, recepten en ingrediënten. Milieuvriendelijk eten is ook niet persé duurder dan vlees, vis en kaas eten. En je kunt tofu en tempé ontzettend lekker klaarmaken en er eindeloos mee variëren. Voor ieder dierlijk product – of het nu melk, boter, slagroom, vlees of kaas is – is een plantaardige variant verkrijgbaar. Ook eiwitten kun je voldoende binnenkrijgen als veganist en wat je niet volwaardig via voeding binnenkrijgt, zoals omega 3, vitamine D en B12, kun je bijslikken.

Naast plantaardig eten kun je nog een extra groene slinger aan je maaltijden geven door binnen het seizoen te eten. En heb je liever geen plastic soep, dan kun je ook plastic vrije of verpakkingsvrije keuzes gaan maken. Eten doen we in onze luxe rehab meerdere keren per dag. Hoe fijn dat je door een paar aanpassingen daarin te doen de nabije en verre toekomst van de planeet en haar bewoners kunt redden!

---

Wil je weten wat je naast plantaardig eten nog meer kunt doen tegen klimaatverandering? Lees dan deze blog!

---

Misschien denk je “wat maakt het nou uit wat ik doe, ik ben maar één iemand, ik ben maar ik”. Maar dat ben je niet. Je bent onderdeel van een groeiende gemeenschap van mensen – wereldwijd – die wakker is wordt voor de gevolgen van klimaatverandering en er iets tegen wil doen.