Wellicht heb je de aflevering van Keuringsdienst van Waarde van 4 maart 2021 gezien, over pannen. Bakpannen met een anti- aanbaklaag zijn schadelijk voor het milieu en ook niet al te best voor je gezondheid. Na de aflevering kreeg ik van mijn vrouw gelijk de vraag of ik wilde uitzoeken hoe het zat met onze bakpannen: of ze een teflon laag bevatten en wij dus al jarenlang chemische troep binnenkrijgen op deze manier. Ik realiseerde mij dat mijn zoektocht jou veel tijd kan besparen, daarom maakte ik deze blog. Ben je op zoek naar milieuvriendelijke bakpannen die vrij zijn van PFAS? Ik ging op onderzoek uit en zette 10 groene en gezonde opties op een rij.

Schadelijke pannen

In het kort, want ik ben geen chemicus, maar pannen met een anti- aanbaklaag bevatten PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen), waaronder Teflon. Dit zijn chemische stoffen die een negatief effect hebben op het milieu en de gezondheid (RIVM). Deze stoffen kunnen niet zomaar worden afgebroken en blijven dus eindeloos rondzwerven over onze planeet. En in onze lijven. Volgens Hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer komt het in ons bloed terecht en kan het zo leiden tot allerlei vreselijke ziektes, zoals nierkanker en teelbalkanker (NU.nl). Ook zijn de stoffen schadelijk voor zwangeren, baby’s en (jonge) kinderen.

Maar, ook als je niet in een teflon pannetje bakt, zit het mogelijk in je lijf omdat PFAS tijdens het productieproces in de lucht en in het water terecht komen en zo ook in onze longen en voedselketen. De wetenschap is er over uit dat we moeten stoppen met deze troep produceren, maar zoals dat gaat (blijkbaar), volgt er pas in 2023 een Europees besluit. Dat is vervelend, maar je kunt natuurlijk wel een bijdrage leveren door geen teflon pannen (pannen met een anti aanbaklaag) meer te kopen. Beter voor de planeet en beter voor je gezondheid. Maar welke bakpannen zijn dan wel veilig en milieuvriendelijk?

Milieuvriendelijke bakpannen zonder PFAS

Wat zijn je opties als je geen pan met een anti- aanbaklaag wilt? Bijvoorbeeld pannen van plaatstaal, roestvrijstaal, koper, keramisch (met een keramische anti-aanbaklaag) of gietijzer met emaille. Ieder materiaal heeft zijn eigen kwaliteiten en moeilijkheden. Zo is gietijzer loei zwaar, moet je plaatstaal “seasonen”, is emaille breekbaar en moet je met roestvrijstaal even zoeken naar een manier van bakken die de boel niet laat aanbranden. En er is natuurlijk nogal een verschil in prijs. Een goede koperen bakpan kost al gauw 250 tot 300 euro, terwijl een plaatstalen pan tussen de 50 en 70 euro kost. Ook verschilt het per merk. Een roestvrijstalen pan van Le Creuset kost 185 euro en een roestvrijstalen pan van Ikea 40 euro.

---

De meest groene pan

In wat voor pan je ook bakt of kookt, de meest milieuvriendelijke pan die je kunt kiezen is er eentje die gevuld is met veganistisch eten. De grootste groene stap die je kunt zetten in de categorie milieuvriendelijke bakpannen: stop met het bakken van dierlijke producten in je pan en ga plantaardig eten!

---

Waar bakken wij nu in?

We bakken in de ROYAL van Kempen & Begeer bakpannen. Dat zijn roestvrijstalen pannen met een keramische anti-kleeflaag. Deze laag is volgens de website van het merk “gemaakt op basis van zand, zonder schadelijke stoffen zoals PFOA, PFAS, lood en cadmium.” Fijn, we zitten nu dus goed (hoewel ik flink wat Tefal pannetjes heb versleten de afgelopen jaren, ook zeker nog toen ik al kinderen had, dus bah, daar wil ik niet aan denken). PFOA is overigens al enkele jaren verboden, dus dat mag in geen enkele pan meer zitten en is dus een beetje een lege claim. PFAS zitten nog wel volop in pannen met anti-aanbaklaag.

Waar bakken jullie nu in?

Ik vroeg in mijn Instagram stories waar jullie in bakken. Hoewel een deel van de antwoorden natuurlijk was “nu nog in teflon pannen, maar we willen overstappen”, kwamen er ook veel milieuvriendelijke bakpannen naar voren. Zoals de plaatstalen pannen van De Buyer, de gietijzeren en RVS pannen van Le Crueset, de gietijzeren pannen van Lodge, de RVS pannen van Ikea, de keramische pannen van Scanpan en de roestvrijstalen pannen van Fissler. Het merk dat het meest werd genoemd was Greenpan. Dit is ook de eerste pan die omhoog komt als je op internet zoekt op “milieuvriendelijke bakpannen”. De meningen over deze pan zijn sterk verdeeld: de een is heel tevreden, de ander vind het een grote miskoop. Net als onze pannen van ROYAL van Kempen & Begeer zijn dit 3-laags pannen met een keramische anti-aanbaklaag, die vrij is van PFAS. Dit soort pannen vragen om een speciale aanpak. Als je die niet volgt, beschadigen de pannen.

Een pannetje met een gebruiksaanwijzing

Eigenlijk is dit voor alle bakpannen zo, blijkt uit de aflevering van de Keuringsdienst van Waarde: je moet de manier van bakken afstemmen op het materiaal. Het loont echt de moeite om de gebruiksaanwijzingen van je pan goed te lezen en nuances in hoe je de pan moet behandelen (bijvoorbeeld hoe je deze moet opwarmen, inbranden, schoonmaken en onderhouden) serieus te nemen.

10 milieuvriendelijke bakpannen

1. Plaatstalen pan – Netherton Foundry
   Dit zou mijn eerste keuze zijn. Plaatstaal gaat eindeloos mee, als je het op de juiste manier gebruikt (bijvoorbeeld niet met zeep wassen of in de vaatwasser doen) en zo nu en dan behandelt. Een plaatsstalen pan moet je “seasonen”. Dat houdt in dat je hem na verloop van tijd behandelt met lijnzaadolie. Dat is een klein klusje van een paar minuten. Een plaatstalen pan is lichter dan gietijzer en het is in de categorie “milieuvriendelijke bakpannen voor het leven” een van de meest betaalbare opties. Een fijne instap-pan dus! Je kunt kiezen voor een gewone plaatstalen pan of eentje met een dikkere bodem. Die laatste is bijvoorbeeld geschikter voor koken op inductie. Beide pannen koop je “pre-seasoned” dus je hoeft ze niet eerst zelf te bewerken. Netherton Foundry is een duurzaam familiebedrijf dat focust op duurzaamheid.
2. Plaatstalen pan – DeBuyer
   Ook een scherp geprijsde plaatstalen pan die belooft een leven lang mee te gaan. De plaatstalen pannen van DeBuyer moet je echter zelf voorbehandelen (seasonen) voor het eerste gebruik. DeBuyer is een bekend Frans merk dat al 200 jaar hoogwaarde pannen maakt. Deze pannen zijn hier verkrijgbaar.
3. Roestvrijstalen pan – DeBuyer
   Roestvrijstaal spreekt mij aan omdat het betaalbaar is en zo gemakkelijk schoon te maken is: hij mag in de vaatwasser en je mag er gewoon op los poetsen. Ook handig aan rvs is dat het op alle warmtebronnen mag worden gebruikt. Maar tijdens het bakken moet je juist weer heel geduldig zijn. Even snel wat bakken zit er niet in bij rvs. De roestvrijstalen pannen van DeBuyer zijn hier verkrijgbaar.
4. Roestvrijstalen pan – Demeyere, Le Crueset, Ikea en Waschbaer
   Duurdere varianten rvs bakpannen vind je bijvoorbeeld bij het merk Demeyere en Le Crueset. Demeyre is een Belgisch bedrijf dat al meer dan 100 jaar bestaat. Ook Le Crueset is Belgisch, bestaat bijna 100 jaar en is vooral bekend geworden om de gietijzeren pannen. Goedkopere rvs pannen zonder anti- aanbaklaag vind je bij Ikea. Een mooie middenweg qua prijs is de rvs pan van Waschbaer.
5. Gietijzeren pan – Lodge
   Gietijzeren pannen zijn in principe voor het leven, wat ze super duurzaam maakt. Ook kun je er alles in bakken en zijn ze geschikt voor alle warmtebronnen. Een nadeel van gietijzeren pannen is dat ze erg zwaar zijn. De gietijzeren bakpan van Lodge is pre-seasoned en dus gelijk klaar voor gebruik. Belangrijk is wel dat je de pan na het schoonmaken altijd even insmeert met plantaardige olie. Deze milieuvriendelijke bakpannen zijn hier verkrijgbaar.
6. Emaille met ijzer – Riess
   Deze emaille bakpan is een groene keuze, omdat hij net als de plaatstalen pan vrij is van teflon en andere schadelijke stoffen. Omdat emaille breekbaar is, staat deze pan niet op mijn eerste plaats. Maar een voordeel is wel weer dat deze pan in de vaatwasser mag. Net als de plaatstalen pan moet je deze emaille pan langzaam opwarmen (niet gelijk op een groot vuur zetten).
7. Gietijzer met geëmailleerde binnenkant – Le Crueset
   Een geëmailleerde binnenkant beschermt de binnenkant van een gietijzeren pan, waardoor hij gemakkelijker is in onderhoud, omdat je de pan dan niet hoeft “in te branden”. Het voordeel van een gietijzeren pan zonder geëmailleerde binnenkant is dat de natuurlijk anti-kleeflaag die na verloop van tijd ontstaat door het inbranden beter is dan de geëmailleerde variant. En een variant met emaille in principe natuurlijk kapot gaan als hij valt. De gietijzeren pannen met geëmailleerde binnenkant van Le Crueset staan hoog aangeschreven, maar zijn ook een stuk prijziger dan een gewone gietijzeren pan, zoals hierboven, van Lodge.
8. Gerecycled aluminium – b.green
   Deze pannen zijn gemaakt van 100% gerecycled aluminium (van gerecyclede drankblikjes). Hij heeft een natuurlijke anti-aanbaklaag van kwarts, die vrij is van PTFE, nikkel en cadmium. Nadeel is dat is aluminium pannen niet zoals bijvoorbeeld gietijzer een leven lang mee kunnen: als ze beschadigd zijn kan er teveel aluminum in je eten terecht komen, wat niet goed is voor je gezondheid. Ook Dille & Kamille verkoopt aluminium bakpannen die vrij zijn van PFAS. Deze zijn echter niet gerecycled.
9. Keramische pannen – ROYAL van Kempen & Begeer
   Dit zijn de pannen die wij momenteel gebruiken: roestvrijstalen pannen met een keramische anti-aanbaklaag. Ze zijn vrij van PFAS. Ze hebben vrij snel een laag van carbonisatie op. Dit komt waarschijnlijk omdat we ze verkeerd gebruikten (te snel verhitten, olijfolie gebruiken). Het merk heeft me verteld dat dit onschadelijk is en enkele tips gegeven om ze weer schoon te maken. Dit probeer ik momenteel uit. De pannen zijn hier verkrijgbaar.
10. Aluminium pannen – Primecook
    Ook deze pannen gebruiken wij. Primecook pannen uit de Esmeralda lijn zijn gemaakt van recyclebaar alluminum. Ze hebben een eco shield coating die vrij is van teflon, PFOA, PFAS en nikke.l De pannen zijn van hoge kwaliteit, zeer slijtvast, bestendig tegen zeer hoge temperaturen en geschikt voor alle warmtebronnen. Dikke aanrader. En goed om te weten: Primecook laat voor iedere bestelling een boom planten.

---

Hoe maak ik onze pannen schoon

Ik ben nog steeds een newbie op het gebied van bakpannen, maar ik heb de afgelopen twee weken genoeg over bakpannen geleerd om te weten dat ik mijn pannen altijd heb mishandeld. Ik zette ze te snel op groot vuur en deed ze vaak uit luiigheid in de vaatwasser. No more baby. Mijn groene instinct heeft het overgenomen. Vanaf nu behandel ik mijn pannetjes met dezelfde zorg als alle andere spullen in mijn huis waarvan ik wil dat ze een leven lang meegaan. Ik neem alle voor het opwarmen van mijn bakpannen (#slowliving), ik bak niet meer in olijfolie, haal ze na gebruik direct van de warmtebron af en maak de binnenkant (keramisch) alleen nog maar met water schoon wanneer ze zijn afgekoeld.

De buitenkant (roestvrijstaal) mag je wel gewoon lekker schrobben. Dit doe ik op milieuvriendelijke wijze met een een plastic vrije schuurwol spons en mijn ecologische DIY allesreiniger. Als dit niet genoeg is, strooi ik wat soda over het natte rvs, wrijf ik het er met de spons in en druppel ik er wat schoonmaakazijn overheen. Dit laat ik intrekken en daarna was ik de pan af met warm water. Dit is ook hoe ik ons op eco friendly wijze fornuis schoonmaak. Let op! dit doe ik uiteraard niet met de keramische binnenkant van onze bakpannen: alleen met de rvs buitenkant.

---

deze blogpost bevat affiliate links