Het is vandaag Palmpasen, dus dat betekent dat Pasen voor de deur ligt. Met Pasen vieren Christenen dat Jezus is opgestaan uit de dood. Vele anderen vieren het begin van de lente. In beide gevallen gaat het om vernieuwd leven, nieuwe kansen, hoop, licht en vertrouwen: een opstanding. Pasen is bij uitstek een jaarfeest dat nauw verbonden is met het milieu en klimaatverandering. Ik realiseerde mij dit na het lezen van een boek van Emil Bock, over de antroposofische visie op de jaarfeesten. De link die hij legde met de toestand van de planeet verraste en inspireerde mij tot het schrijven van deze blog.
Het herkennen van het Goddelijke
“Toen kruisigden de mensen een God, omdat zij hem niet herkenden.”
Zo schrijft Bock in De Jaarfeesten, in een van de hoofdstukken op weg naar Pasen. Ik keek tot nu toe naar Pasen als een teken van hoop en een nieuw begin door de ontluikende lente. Ik leerde op school dat Jezus is gestorven aan het kruis voor de mensen. Hij nam alle schuld op zich en vergaf alle zonden van de mensen. Hij moest sterven. Later, toen ik de bijbel las met Isaya ging ik zijn kruisiging meer zien als een vergeving van het verraad. Dat kwam door de vragen die mijn sensitieve peuter stelde tijdens het voorlezen. En nu heeft Emil Bock daar nog een diepere laag aangegeven door de link te leggen met het milieu en de manier waarop de mens met de aarde omgaat.
Het leven aan het kruis slaan
“Omdat ze het [leven] niet kennen, verspillen en verliezen ze het. Ze slaan het leven van der wereld en ook hun eigen leven aan het kruis van de materie.”
Bock legt een verband tussen wat zich voltrok op Golgotha waar Jezus aan het kruis stierf en de huidige toestand van de planeet. In de vijfde druk van De Jaarfeesten [2007] schrijft hij dat de planeet in een groot proces van afsterven is beland, door de manier waarop de mens omgaat met de aarde en met elkaar. Hij noemt oorlogen en massamoorden, maar ook het uitsterven van diersoorten en het verdorren van het plantenrijk, doordat de mens enkel maar neemt van de aarde. Niet voor niets is het verhaal van Zacheus zo passend voor deze tijd, waarin de mens tijdens deze coronacrisis de prijs betaalt voor al het nodeloos en zinloos toe-eigenen van wat hem niet toebehoort. Jezus stierf aan het kruis, omdat de mens het Goddelijke in hem niet herkende: zijn echte waarde niet zag en hem niet geloofde. De aarde sterft af, omdat de mens haar niet op waarde weet te schatten. Teveel waarde hecht aan zaken die het leven juist schaadt en verraadt, zoals het overconsumeren van vlees, plastic wegwerpproducten en vlieg- en autoverkeer.
Herken je het wonder van het leven?
Ik zag laatst een fascinerende serie, die mij op het puntje van mijn stoel hield, op Netflix: Messiah. Een jonge man lijkt wonderen te verrichten en brengt eigenhandig alle religieuze conflicten tot een kookpunt. Hij krijgt veel volgelingen, maar er is vooral ook veel ongeloof. Het was immers een herhaaldelijke waarschuwing van Jezus op de Olijfberg, in de Stille Week: vertrouw de misleiders die zich voordoen als de messias niet. Ik vond het een fascinerende serie omdat de kijker de vraag krijgt gesteld: als de profeet zou terugkeren, zouden we Hem dan herkennen? Zou jij Hem herkennen? Wat heb je nodig om te geloven? De mensen op Golgotha konden het Goddelijke niet herkennen en de huidige mens is nog veel kritischer, meer afgeleid en verslaafder aan materiëlere zaken dan toen.
Klimaatverandering en Pasen
De link met de manier waarop veel mensen vandaag de dag tegen klimaatverandering aankijken is snel gelegd. Hoeveel “bewijs” heb je nodig voor je inziet dat het slecht gesteld is met de aarde en dat we moeten veranderen willen we haar leefbaar houden? Velen zijn sceptisch of ongeïnformeerd of beiden. Anderen zijn te gehecht aan een leven dat de planeet schaadt. Zij ‘slaan de aarde aan het kruis’ omdat ze de werkelijke waarde van het leven niet herkennen, zoals de mensen op Golgotha de waarde van Jezus niet herkenden, hem niet geloofden. Niet zien hoe machtig en mooi de planeet is: hoe wonderschoon de aarde, de planten, de dieren, de zee, de zon en de mensen zijn. De levenschenkende én levensvernietigende kracht van de natuur, of daar nu een God achter schuil gaat of niet, verdient meer eerbied en respect dan we haar nu geven.
Lees ook: De coronacrisis en de klimaatcrisis: wat kun je doen?
Nieuwe kansen en vergeving tijdens Pasen
Vanuit dit licht kun je op Goede Vrijdag stilstaan bij de manier waarop we onze planeet aan het kruis slaan. Oude, milieuvervuilende gewoontes laat je los: ze kunnen sterven. En met Pasen kun je vieren dat we een nieuwe kans hebben: een opstandig van nieuwe, groene gewoontes. Dat we het anders kunnen doen, weer kunnen gaan geloven in de schoonheid van de aarde. We zijn vergeven: je hoeft niet gebukt onder schuldgevoelens over oud milieuvervuilend gedrag door het leven te gaan. Iedere lente worden we herinnerd aan de veerkrachtigheid van de aarde – aan het bijzondere fenomeen van nieuw leven na de winterse dood – en krijgen we een nieuwe kans. Als leerlingen van het leven kunnen we nu milieuvriendelijker gaan leven, meer in harmonie met de natuur, zoals de leerlingen van Jezus na de opstandig zich overgaven aan een leven gewijd aan Hem. Wellicht kunnen we zelfs deze verbeterde levenswijze verkondigen, zoals de apostelen deden na het uitstorten van de Heilige Geest. Dat je daarin soms tegen weerstand en kritische vragen aanloopt hoort er bij, ondervond ook Jezus in de aanloop naar Goede Vrijdag.
Dankbaarheid en strijdlustigheid
“Elke plant doorbreekt niet alleen in de lente, maar te allen tijde het materialisme. Het geheim van het leven, dat uit de twijgen naar buiten breekt, leert ons anders denken.”
Als je in God gelooft, kan deze liefde en dit respect voor de aarde, geschonken door God, bestaan naast het vieren van het opstaan uit de dood van Jezus Christus. Je kunt jezelf de vraag stellen: herken ik het Goddelijke in mijn dagelijks leven? En handel ik daar vervolgens ook naar door respectvol om te gaan met de planeet? Als je niet gelovig bent, is dit misschien een nieuwe manier om tegen Pasen aan te kijken en dichter in contact te komen met het wonder van de natuur. Je kunt jezelf de vraag stellen: herken ik het wonder van de natuur? En handel ik hier vervolgens dagelijks naar? Als je hierop peinst, met of zonder bijbel in je hand of hart, voel je dankbaarheid. Dankbaarheid en respect voor het leven. Emil Bock noemt dat “een verbintenis aangaan met de eerbied”. Wat volgt is een intrinsieke wens [“een innerlijke beweegkracht”] om dat bijzondere leven te dienen, het niet aan het kruis te nagelen, maar ervoor te strijden.
3 thoughts on “Wat Pasen met het milieu te maken heeft”