Op 16 maart deelde ik mijn blog over het thuisonderwijs dat ik op het punt stond te gaan geven aan mijn kinderen. De blog werd massaal gelezen en daar ben ik blij om: ik hoop dat het je heeft geïnspireerd en ook moed en inspiratie heeft gegeven om het thuisonderwijs vorm te geven. We zijn nu een maand verder en daarom leek het mij tijd voor een blog met tips voor “lastige thuisonderwijs dagen”. Dus dagen waarop het even (helemaal) niet zo lekker loopt, bijvoorbeeld omdat je kinderen in de weerstand zitten, of moe en verdrietig zijn of omdat jij er zelf doorheen zit of overprikkeld bent.

---

Zoals je in de blog over ons thuisonderwijs kunt lezen, kiezen we voor schermvrije dagen die zoveel mogelijk zijn afgestemd op het onderwijs dat mijn oudste dochter krijgt op school. De structuur van de dagen is verder opgebouwd vanuit het idee dat kinderen (en ouders) het beste gedijen op een harmonieuze afwisseling tussen “inadem-activiteiten” en “uitadem-activiteiten”. In deze blog kun je lezen wat dat precies betekent. Op Instagram geef ik na iedere schooldag (di t/m vrij) een terugblik op de dag in mijn Instastories. Daar laat ik zien wat we hebben gedaan die dag, zodat je hopelijk inspiratie vindt voor creatieve activiteiten, huishoudelijke taakjes, lesmateriaal, spel ideeën, recepten, liedjes, boeken en andere leerzame en leuke activiteiten & middelen waarmee ons thuisonderwijs is opgebouwd. In deze IG highlight kun je een aantal dagen terugkijken!

---

Lastige dagen

Ik hoor ontzettend veel positieve geluiden van ouders over het thuisonderwijs en dat maakt mij blij. Wat een zegen dat zoveel ouders hun schouders eronder hebben gezet en hun kinderen uitdagende, creatieve, afwisselende en leuke daginvulling aanbieden in deze coronacrisis. Dit is niet zomaar een gegeven: talloze kinderen zaten al in een onveilige thuissituatie en deze is alleen maar verslechterd door het wegvallen van onderwijs en opvang. Mijn hart gaat uit naar deze kinderen en ik hoop voor hun veiligheid en emotionele gezondheid dat het gauw weer veilig genoeg is om naar school te kunnen.

Ik hoor ook genoeg ervaringen van moeders (en vaders) die hun stinkende best doen voor het thuisonderwijs en vaak genieten van de tijd samen, maar bij wie het op sommige dagen gewoon even niet mee zit. Kinderen die geen zin hebben in de opdrachten van school, kinderen die het lastig vinden om zich te concentreren op taakjes, kinderen van verschillende leeftijden met conflicterende behoeften, ouders die overprikkeld raken van binnen zitten met hun kroost, ouders die zich overvraagd voelen omdat ze thuiswerken moeten combineren met thuisonderwijs en ga zo maar door. Daarom deze blog met tips, zodat je hopelijk weer nieuwe energie, inspiratie, moed en natuurlijk ook vooral plezier vindt in jullie thuisonderwijs!

Tips voor moeilijke thuisonderwijs dagen en situaties

In de weerstand

“Werk nou gewoon even mee!” Iedere ouder hoort dit zichzelf wel eens uitroepen tegen zijn kind. 1,5 maand geleden riep je het misschien omdat je kind stond te wiebelen tijdens het aantrekken van de schoenen en jullie bijna te laat waren voor school. Afgelopen maand zei je het wellicht omdat je kind een huiswerkopdracht niet zag zitten, ondersteboven op zijn stoel hing, instructies voor een taakje niet wilde opvolgen of niet naar binnen/naar buiten wilde gaan. Weerstand hoort bij het leven. Of je nou 1 of 101 bent, weerstand zal er altijd zijn – het is een gegeven van de natuur en in dit geval heb je die natuur zelf gebaard. Fijn.

Als je kind in de weerstand gaat, is je instinctieve reactie waarschijnlijk om nog “harder te duwen”. Dus als je kind “nee” zegt of doet tegen een opdracht, taak of vraag, ga je harder praten, het verzoek herhalen, je wens erdoorheen duwen en ga je wellicht ook dreigen, word je boos of raak je op zijn minst geïrriteerd. Begrijpelijk. Maar. Als je achter een deur staat en iemand duwt daar tegenaan en je wilt niet dat die persoon binnen komt, bied je weerstand. Je duwt tegen de andere kant van de deur. Die andere persoon gaat nog harder duwen en jij ook. Met als gevolg dat jullie allebei enorm veel energie aan het verspillen zijn met tegen elkaar aanduwen. Er zit “een deur van geweld” tussen jullie in waardoor het lastig is om elkaar echt te horen. Iemand wint – maar nooit echt, want de ander is verslagen en heeft het gevoel dat zijn grenzen zijn overschreden.

Een van de belangrijkste lessen die ik heb geleerd toen ik nog als therapeut werkte, is dat als je client in de weerstand zit, je niet voorover moet buigen, naar de ander toe en harder moet gaan pushen om een reactie of antwoord, maar juist een beetje achterover moet leunen, een stapje terug moet doen en ruimte moet laten ontstaan. Hoe harder je client werkt, hoe harder jij als therapeut werkt. Het werkt averechts als jij harder gaat werken terwijl je client alleen achterover leunt. Dit vreet energie én helpt je client absoluut niet! Dat betekent niet dat je een client “die niets wil” laat vallen of je kind dat niets wil dan maar voor de tv zet. Je blijft op zoek gaan naar ingangen en mogelijkheden. Maar die vind je niet als je voorovergebogen “in” je kind zit. Er moet ruimte zijn. Dat is immers de vraag achter weerstand: geef me de ruimte! laat me even zelf nadenken! laat me het zelf bepalen! ik weet het eventjes niet! ik weet niet of ik het kan! ik vind dit moeilijk/spannend, dus stop even! geef me even de tijd om je verzoek te verwerken!

Dit “achterover leunen” doe je gecontroleerd en bewust. Terug naar het voorbeeld van dat je kind een opdracht van school niet wil uitvoeren. In plaats van in paniek te raken en te zeggen “ja maar het moet”, leun je (ook) even achterover en wacht je af. Soms zegt je kind zelf al wat er aan de hand is, omdat het ruimte voelt. Soms kun je een vraag stellen “wat vind je lastig?” en soms is er gewoon even behoefte aan begrip: “ik begrijp dat het verwarrend is dat mama het anders uitlegt dan de juf.” Je voelt zelf aan wat er nodig is op dat moment en dat kun je, omdat je zowel jezelf als je kind de ruimte en tijd geeft om even te voelen wat jullie echt voelen en daarop te reageren.

Daarna vind je meestal een nieuwe ingang. In het geval van het huiswerk kan dat bijvoorbeeld een andere didactiek zijn, of even samen opzoeken hoe het dan wel zit of je kind laten vertellen “hoe de juf het doet” of samen een andere compromis vinden. En als je geen nieuwe ingang vindt, dan is het tijd om het even echt los te laten voor dat moment. Er zijn in deze crisis een aantal dingen veel belangrijker dan een schoolopdracht. Met stip op nummer 1 staat “gezond blijven”. Dat betekent ook mentaal. Vraag de juf of meester ‘s avonds per mail om didactisch advies of zoek op YouTube didactische tips op, zodat je het de volgende dag op een andere manier kunt proberen. En wees zacht voor jezelf: je bent (waarschijnlijk) geen onderwijzer. Dat is een vak. Dat je je dat niet in een maand hebt eigen gemaakt is normaal.

---

Dit is een andere les

Vandaag krijg je een andere les.
Ik leer je niet rekenen,
Ik leer je kijken naar een bloem in de tuin en die natekenen.
Ik leer je niet schrijven,
Ik leer je hoe je het schoensmeer in je favoriete schoenen moet wrijven.
Ik leer je niet vermenigvuldigen en geen tafels of breuken,
Ik leer je delen, met je kleine zus. En ik leer je brood bakken in onze kleine keuken.
Ik leer je niet stampen, herkauwen en onthouden,
Ik leer je zelf wasmiddel maken, de was ophangen en theedoeken vouwen.
Ik leer je geen lessen over Belangrijke Dingen,
Ik leer je bewegen op Caribische muziek en keihard meezingen.
Ik leer je niet spellen of lezen,
Nee, vandaag krijg je een andere les. Ik leer je het leven voor even niet te vrezen.

---

Concentratieproblemen

Een kind kan zich beperkt concentreren op een taakje. Voor een kleuter is dat gemiddeld 10 minuten, voor een ouder schoolkind is dat aantal minuten verdubbeld. De opdrachten die jullie van school krijgen zijn hier in principe op afgestemd, maar houd in je thuisonderwijs planning rekening met deze beperkte concentratie. De ene dag kan je kind zich wel een uur concentreren op een werkje, waardoor je misschien hogere verwachtingen krijgt, terwijl het de andere dag nog geen twee tellen kan stilzitten of luisteren.

Kijk naar je kind, wat zorgt er op dit moment voor afleiding en onrust? Is het bijvoorbeeld een vermoeid jonger broertje of zusje dat de rust verstoort? Kunnen jullie de schoolopdracht doen tijdens het ochtendslaapje van het jongere gezinslid? Of kan deze een eigen taakje doen? Wat kun je vragen? Moet je kind “gewoon” even een grens voelen aanreikt door jou? Heeft het jouw hulp nodig om “bij de les te blijven”? Moet jij even fungeren als “sturende ik”, omdat je kind dat zelf vandaag niet kan? Zorg voor een zo rustig en prikkelarm mogelijke omgeving tijdens de tafelactiviteiten en thuisopdrachten (zet eventueel noise cancelling headphones in). En zorg dat jullie schooldag duidelijk is afgebakend, met terugkerende structuur en rituelen. Bij ons is de tafel bijvoorbeeld altijd opgeruimd en zo leeg mogelijk tijdens werkjes aan tafel. En doen we altijd een tafelactiviteit na de dagopening. Daarna spelen we buiten. Na de lunch herhaalt zich dit weer. Zo is het altijd duidelijk voor ze wat er van de meisjes wordt gevraagd. Soms is het ook gewoon even op. Stap in dat geval over op een “uitadem-activiteit“.

Verdriet en boosheid

Isaya geniet van het thuisonderwijs, van de aandacht, van de activiteiten – we hebben het goed. Het enige dat ze mist en dat ik haar niet kan geven is het plezier van omringd worden door andere kinderen. Ze is een enorm sociaal dier en houdt intens veel van haar vriendinnen. Ik duik altijd vol overtuiging in mijn rol van marktvrouw, ijsjesverkoper, theedrinker, “moedertje”, puppyverzorger, prinses of welk ander fantasiespel mijn fantasierijke kleuter ook maar op mij afvuurt, maar ik ben gewoon geen 4 jarig meisje en dat is – als je het mijn dochter vraagt – een ernstig gebrek. Daar kan ze af en toe verdrietig over zijn en als ik er met haar over praat, wordt ze boos. Dat komt omdat ik het wil oplossen, de pijn wil wegnemen, paniek voel in mijn hart. Ze ziet mijn gefronste wenkbrauwen en mijn uitgestoken armen en hoort mijn “ooo lievie, ik snap het, maar…” en reageert daarop met een ferme “Nee”.

Het is normaal dat kinderen boosheid en verdriet ervaren in deze tijd. Ik ben zelf ook af en toe heel erg verdrietig, omdat ik mijn moeder niet kan zien en omdat ik mij zorgen maak over de gezondheid van de mensen van wie ik houd. En ik ben af en toe ook boos, als ik berichten zie of lees waaruit blijkt dat sommige mensen “het oude leven” weer zo gauw mogelijk willen oppakken, zonder dit als een kans aan te grijpen om milieuvriendelijker te gaan leven en klimaatverandering te bestrijden. Het mag er zijn, zulke emoties. Dat hoort nou eenmaal bij het leven en zeker bij een crisissituatie. Dat betekent niet dat je bij de pakken neer moet gaan zitten. Ik blijf zoeken naar manieren om invloed uit te oefenen op de dingen die binnen mijn bereik liggen en ik blijf oefenen op het accepteren van de dingen die ik niet kan veranderen.

En zo probeer ik dat ook met mijn oudste dochter: haar emoties er laten zijn, zonder ze te willen oplossen in dat moment. Haar ruimte geven om het te voelen, zonder dat ik het gelijk wil wegpoetsen met mijn armen en woorden. En vervolgens, op een later moment, kijken we samen naar manieren om contact te hebben met vriendinnetjes. Bijvoorbeeld door te videobellen, een kaart te schrijven, een ketting te haken, een filmpje op te nemen, een tekening te maken of even langs te fietsen om te zwaaien door het raam. En op rustige momenten blijf ik helder nadenken en afwegen, informatie verzamelen en keuzes maken, zonder de acute aanwezigheid van haar gebroken hartje en mijn paniekreactie daarop.

Overprikkeling & onderprikkeling

Overprikkeling is mijn eigen grootste obstakel in deze periode. Voor twee kinderen van verschillende leeftijden zorgen en beiden stimulerende, creatieve en leuke daginvulling bieden, opdrachten en deadlines afronden voor mijn werk, het huishouden doen, dealen met een continue stroom van informatie vanuit de buitenwereld, de stress van het werk in de zorg van mijn vrouw, de zorgen om familie en vrienden en slaapgebrek. “Ik ben overprikkeld” – ik zeg het altijd maar gewoon even tegen Isaya, want als mijn toerenteller de top heeft bereikt ontstaat er kortsluiting in mijn hoofd. Ik kan bijvoorbeeld geen antwoord geven op vragen of verzoeken, het lukt mij niet om de juiste spullen te verzamelen om naar buiten te gaan of een keuze te maken over wat we gaan doen: ik sla gewoon dicht. System overload.

Het helpt mij om even uit de situatie te stappen: een andere kamer, even naar buiten, een “hersenloze” activiteit. En zo werkt het meestal ook met kinderen. Als je kind overprikkeld is, neem het dan even mee naar boven of een andere ruimte – ga (samen) iets naders doen, iets prikkelarms, bijvoorbeeld douchen of in bad. Stop met praten, muziek afspelen, vragen op hem afvuren, verzoeken indienen. Gewoon, alleen maar stilte. Ga naar buiten, haal samen adem, kijk naar bloemen, ga fietsen, schep in het zand, ren een rondje. Als je zelf overprikkeld bent, voelt het wellicht als een simpele oplossing om je kinderen achter een scherm te zetten. Maar je kunt ook een luisterverhaal of luisterboek op Spotify opzetten of samen een ommetje maken!

Als je merkt dat je kind onderprikkeld is – dus als jullie juist op zoek zijn naar meer leuke activiteiten, leerzame oefeningen, creatieve opdrachten en spelmogelijkheden – laat je dan inspireren op social media. Talloze moeders, waaronder ondergetekende, delen dagelijks thuisonderwijs ideeën. Neem ook eens hier een kijkje. En vraag ook zeker de juf of meester van je kind om tips en opdrachten. Zij denken vast heel graag met jullie mee.

Dagindeling en structuur

In het weekend laten wij de dagindeling en structuur even helemaal los. Mijn kinderen varen daar minder goed op, maar ik heb het nodig en ik vind het ook voor de meisjes belangrijk dat ze leren omgaan met minder gestructureerde dagen. Als we weer “in de structuur” zitten, verlopen de dagen soepel, is het gezellig, krijgen we veel gedaan en zitten we in een flow. Die flow is ontstaan omdat we dit nu al een maand zo doen. Alela kan inmiddels meedoen in de kring, Isaya loopt bij de tonen van het laatste liedje van de kring al naar haar werkje aan tafel, Alela maakt haar puzzeltjes terwijl haar zus een opdracht doet, ze trekken hun laarsjes aan als ik het “we gaan naar buiten- liedje” neurie en sprinten naar boven als ik het “wie gaat er mee naar boven- liedje” zing. Kinderen varen goed op ritme, regelmaat, routine en rituelen.

Hoe harder jij nu vanbinnen schreeuwt dat jij of jullie ‘daar niet van zijn’, hoe harder jullie het waarschijnlijk nu nodig hebben. Tenzij je tiptop tevreden bent met je thuisonderwijs dagen zoals ze zijn natuurlijk! Maar als je tegen weerstand, vermoeidheid, ruzies en andere stressfactoren aanloopt, probeer het dan een paar weken uit. Minstens 2 weken. In deze blog vind je inspiratie voor het opbouwen van een thuisonderwijs dag met vaste rituelen en gewoonten. Maak ‘s avonds een planning, houd je eraan en herhaal dit iedere schooldag. Ik zeg hiermee niet dat je onze planning klakkeloos moet overnemen: pas jullie dagstructuur aan op de individuele behoeften van jouw kinderen. Maar zorg voor structuur en laat elementen iedere dag terugkomen op dezelfde manier, zodat je kinderen weten waar ze aan toe zijn. Zo gaat het op school ook, anders zou het onmogelijk zijn voor een juf of meester of 20-30 kinderen “in het gareel” te houden.

Time management

“Thuiswerken met kinderen is de hel”. Iedere keer als ik zoiets lees, word ik boos. Want thuiswerken met kinderen is niet de hel. De hel is een ziek kind verzorgen, de hel is als je kind naar het ziekenhuis moet, de hel is als iemand van wie je houdt op de IC ligt, de hel is als je geliefde sterft, de hel is geen afscheid kunnen nemen van je moeder, de hel is iedere dag mensen zien sterven op je werk en doodsbang zijn dat het ook de mensen van wie je houdt zal overkomen. Ik wuif hiermee geen “kleiner” persoonlijk leed weg, maar ik wil soms wel eens naar mensen roepen “het heet een corona-CRISIS”. En dat betekent letterlijk dat er sprake is van een noodsituatie waarbij de normale gang van zaken ernstig is verstoord. Een crisis vraagt van mensen dat ze zich moeten aanpassen (heel snel) en dat ze buiten hun vaste kaders moeten denken (zo snel mogelijk) en als het lang duurt, hier ook nog eens aan moeten wennen (iets minder snel). Een crisis is historisch gezien ook altijd een kans. Een kans om oude, vastgeroeste patronen te veranderen. Een (brute) wijze om de mens, het meest koppige gewoontedier op deze planeet, wakker te schudden. De oude, “normale” gang van zaken werkt niet meer en dus moet het anders. Gaan zitten wachten tot het precies zo wordt als eerst is net zo vruchtbaar als kaal gewaaide boom in december.

Dat betekent dus ook dat er in je werk en thuis dingen moeten veranderen. Dat je buiten de kaders moet denken. Dat je andere prioriteiten moet stellen. Je werkweek duurt niet meer van maandag tot en met donderdag van 9 tot 5. Je zult avonden moeten werken en weekenden, nee moeten zeggen tegen opdrachten en daar de (financiële) consequenties van moeten dragen, in gesprek moeten gaan met je partner, leidinggevenden en opdrachtgevers, compromissen moeten sluiten en vooral: buiten de kaders moeten denken. Denken dat we in een crisis niks hoeven in te leveren is naïef en gebaseerd op hetzelfde stroeve denken dat ons in deze situatie heeft gebracht. We moeten allemaal dingen inleveren. Of het nou gaat om toffe opdrachten, vrije tijd, vakanties of een andere relatieve luxe. Er is slechts een ding dat je compromisloos tegemoet moet gaan in deze tijd en dat is de veiligheid en (fysieke, mentale en emotionele) gezondheid van je gezin.

Je doet het goed

Je hebt niet alleen op deze blog geklikt, je hebt hem ook nog eens helemaal gelezen. Of in ieder geval de stukken die van toepassingen zijn op jouw gezin. Je hebt nagedacht over wat je kunt doen, wat jullie kunnen doen, om de thuisonderwijs dagen nog fijner te maken. Dat betekent dat je het allang super goed doet! Je doet het vanuit je hart. Je houdt van je kinderen. Je wilt het beste voor ze. Je probeert jezelf te ontwikkelen en je bent aan het groeien, je doet je best om je kinderen dingen te leren en ze veilig te houden in deze crisis. Je beschermt, voedt, leest voor, troost, leert, corrigeert, omarmt, kust, sust, speelt voor de honderdste keer kwartet en denkt mee. Je doet het goed. Haal diep adem. Ieder ochtend dat je kinderen gezond wakker worden, was een goede nacht. Iedere avond dat je kinderen gezond naar bed gaan, was een goede dag.