Je hebt het de afgelopen weken vast wel voorbij zien komen in het nieuws en wellicht heb je de conclusie zelf ook al getrokken: het coronavirus zorgt ervoor het het milieu wordt ontzien. De lucht boven China en Italie is schoner omdat de non-stop vervuiling van fabrieken en verkeer is stilgelegd. Er wordt veel minder gevlogen omdat steeds meer landen hun grenzen dicht gooien. Mensen blijven binnen en rijden dus minder. Maar zal het coronavirus ook echt klimaatverandering tegen gaan? In deze blog ga ik in op die vraag over het coronavirus en klimaatverandering en geef ik praktische tips zodat je thuis, in quarantaine, grote en kleine dingen kunt doen voor het welzijn van onze planeet.

Het coronavirus en klimaatverandering

Ik hoor het vooral op social media veel: het coronavirus is een zegen voor het klimaat. De aarde is boos en dwingt ons tot milieuvriendelijker gedrag. Dat we door het coronavirus worden gedwongen bepaald milieuvervuilend gedrag, zoals vliegen, te laten is een feit. Maar een zegen voor het klimaat? Nee.

Zo hard gaat het niet: het feit dat we allemaal minder vliegen en autorijden en dat fabrieken een paar weken stil staan of op een laag pitje draaien zorgt er vooralsnog niet voor dat de temperaturen stoppen met stijgen. Klimaatverandering is een enorm complex proces dat niet alleen afhankelijk is van ons gedrag in het hier en nu, maar ook van zogenaamde tipping points. Momenten waarop ecosystemen, zoals tropische oerwouden, koraalriffen of de ijskappen, een punt bereiken waarop er geen terugkeer meer mogelijk is. De situatie verandert dan zo ernstig en zorgt voor zoveel extra (deels nog onbekende) gevolgen dat deze niet meer terug te draaien zijn. Nieuw onderzoek toont aan dat veel van deze tipping points veel dichterbij zijn (kwestie van jaren in plaats van decennia) dan men in eerste instantie dacht. Dat betekent dat er nog veel minder tijd is om het te voorkomen en dat een paar weken op vliegrantsoen dus echt niet voldoende zijn. Voor echte impact moet dat rantsoen veel langer duren. 

Daar komt bij dat de meeste landen, beginnend met China, zodra het even kan aan “revenge pollution” zullen gaan doen. Als de fabrieken weer mogen draaien, zullen ze koste wat het kost draaien op volle toeren om de economie op te kalefateren. In het verleden heeft het milieu hier enorm onder geleden. Ook hier geldt: een paar weken dicht zal geen blijvend effect veroorzaken in de manier waarop de meeste mensen denken en handelen. Ga eerlijk na bij jezelf: hoeveel vakanties en uitjes ben jij al weer aan het plannen voor als het coronavirus voorbij is? Op landelijk niveau gebeurt dat natuurlijk ook – de plannetjes en rekensommetjes om het “gewone leven” weer op te pakken zijn in volle gang. Een stap vooruit en vier stappen terug, daar is de mens goed in – de keuze voor Trump na een president als Obama is daar het ultieme voorbeeld van. Voor echte verandering in de mensheid is een paar weken quarantaine niet voldoende. Dan pakken we ons gewone (milieuvervuilende) leven “gewoon” weer op. Misschien zelfs met ons eigen stukje revenge pollution, want we dat verdienen we toch, na die paar weken binnen “lijden”…?

Tot slot is er nog een belangrijke reden waarom het coronavirus helemaal niet zo top is voor het klimaat als veel mensen hopen. Door de quarantaine en maatregelen liggen alle belangrijke overleggen rondom klimaatverandering en klimaatdoelen stil. De UN  heeft alle climate change talks stilgelegd tot in ieder geval eind april en het Nederlandse kabinet stelt de nieuwe klimaatplannen uit. Er staat immers wat prangerders op de agenda. In het hier & nu hebben we te maken met de corona crisis. Daar gaat nu al het geld en alle aandacht naar toe. De klimaatcrisis – dat verwoestende, maar relatief trage beest – dat moet wachten. Dat doet de aarde natuurlijk helemaal geen goed! Maar ook grote protesten, aangewakkerd door boegbeelden als Greta Thunsberg en Jane Fonda, kunnen niet doorgaan. Corona is on our mind, niet het klimaat. Als de urgentie minder wordt, in de politiek, maar ook zeker in de huiskamers, lijdt de planeet.

Milieuvriendelijk leven en het coronavirus

Het is een mooie gedachte, een geruststellende gedachte misschien zelfs: dat virus is vreselijk, maar in ieder geval doet het iets goeds voor het milieu. Ik ben altijd eindeloos hoopvol en positief over het vermogen van de mens om de aarde te redden van een zesde extinctie – anders zou ik niet drie dagen per week blogs met inspiratie voor een groener leven publiceren en een boek over milieuvriendelijk ouderschap schrijven. En ik hoop ook echt dat er iets goeds komt uit dit vreselijke virus en het lijden van iedereen die is getroffen door het virus. Op dit moment is dat vooral dat het virus mensen ‘dwingt’ om groener te gaan leven. Het virus maakt weer even helder waar je als nietige mens staat in het grotere geheel en dat we andere keuzes moeten maken, willen we de planeet leefbaar houden. Sit down, be humble. Nooit gedacht dat Kendrick Lamar een groene mantra zou verzorgen.

Klimaatverandering en jouw impact

Om klimaatverandering echt tegen te gaan zullen we meer moeten doen dan onze vluchten drie maanden uitstellen en een paar weken thuiswerken. Maar nu je toch thuis bent, is dit wel een uitgelezen kans om dat te bewerkstelligen! Om je groene leven blijvend vorm te geven. Om dingen aan te pakken waarvan je vorige maand zei “dat wil ik echt gaan doen, maar waar haal ik de tijd vandaan?” Hier, jouw tijd om groener te gaan leven is aangebroken.

• Stop met hamsteren en eet een tofuburger. Het coronavirus is ontstaan op een Chinese markt waar veel vlees en vis wordt verkocht. Het virus is overgesprongen van een dier op een mens. Het is slechts een kwestie van tijd voor dit opnieuw gebeurt, maar dan met een nog dodelijker en gruwelijker virus. Er is dus geen beter moment om met je gezin over te stappen op plantaardige voeding dan nu, in deze crisis. Dan kun je de hamsterdrang ook gelijk loslaten, want er is vegan food genoeg. Plantaardig eten is – naast stoppen met vliegen en autorijden – het beste dat je kunt doen voor de aarde en tegen klimaatverandering. Hier vind je heerlijke vegan inspo.
• Ga je eigen schoonmaakmiddel maken. Bijvoorbeeld je eigen wasmiddel, afwasmiddel, ruitenreiniger en badkamerreiniger. Je hebt een paar basis ingrediënten nodig, waar je vervolgens kun je maandenlang diverse middeltjes mee kunt maken voor een schoon, veilig en eco friendly huis. Laat je kinderen helpen met het maken van deze schoonmaakmiddelen: dat is een prachtig onderdeel van het thuisonderwijs.
• Stop met shoppen. Veel winkels zijn al dicht en anderen zullen gauw sluiten. Natuurlijk kun je overstappen op online shoppen, maar je kunt deze situatie ook juist aangrijpen om wat minder spullen te kopen. Alle nieuwe spullen die we kopen moeten gemaakt worden: dat betekent grondstoffen, productie, vervoer en verpakking. Allemaal een enorme belasting voor het milieu. Als je online shopt, koop dan bijvoorbeeld bij een kleine ondernemer die zijn hoofd boven water probeert te houden in deze tijden [blog met tips volgt!] of speur marktplaats af. Zet zelf ook spullen op marktplaats die je niet meer nodig hebt.
• Boek of plan die volgende vlucht nou niet. Ten eerste omdat je toch nog niet weet wanneer het echt voorbij is en alle grenzen weer opengaan. Maar ten tweede, wat moet er gebeuren voordat de mens verandert? Echt verandert? Ik hoor iedereen om mij heen zeggen “dit heb ik nog nooit meegemaakt” en “het is zo beangstigend”. Iedereen vindt het heftig, vervreemdend, bizar, eng. Wat voor zin heeft het, als het ons niet verandert? Als we post-corona gewoon weer doorgaan op dezelfde manier? Laat het virus je voorgoed veranderen, van binnenuit. Laat het je stimuleren om dingen die je eigenlijk al heel lang wilt veranderen of waarvan je weet dat ze beter zijn voor de leefbaarheid van de planeet – voor onze kinderen en kleinkinderen – aan te pakken. Dit is een wake-up call, van de aarde, om met meer respect om te gaan met het leven.
• Stap over op herbruikbare spullen in plaats van single use items. Wattenschijfjes, wattenstaafjes, luiers, billendoekjes – ga voor wasbaar, zodat je niet afhankelijk bent van volle schappen in de supermarkt.
• Ben je momenteel zwanger en maak je je zorgen over luiers, melkpoeder en andere spullen die op raken in de supermarkt? Overweeg je baby zero waste groot te brengen, met wasbare luiers, borstvoeding en andere groene keuzes die je minder afhankelijk maken van het aanbod in de winkels.

Ja hoor eens…

Ik kan me voorstellen dat er nu mensen zijn die denken “ja maar hoor eens, het is nu allemaal al heftig genoeg. Ik moet opeens drie kinderen thuis vermaken, daar heb ik helemaal niet om gevraagd. Ik moet ondertussen ook nog thuis werken – heb je dat weleens geprobeerd? [‘thuiswerken met kinderen, dat is de hel’ las ik in het NRC.] En dan moet ik ook nog aan klimaatverandering denken? Hoe dan!” 

Haal diep adem. Ruik en zie de schone, heldere lucht in de stad [niet te dicht bij het open raam van je hoestende buurman uiteraard]. Je bent al een heel eind op weg naar een milieuvriendelijker leven. Je vliegt immers de komende maanden niet, je pakt niet meer de auto, je koopt geen plastic meer onderweg: je bent binnen. Thuis. Met je kroost. En laat dat nou de uitgelezen plek zijn om je in te zetten voor het klimaat. Ik geef momenteel mijn kinderen thuisonderwijs, heb een partner die in de zorg werkt en een eigen bedrijf in de lucht te houden. Dus geloof me als ik zeg dat het kan. Versimpelen, vertragen, verminderen maar vooral: veranderen – dit is je kans om het je eigen te maken. Om zingeving te vinden in deze enge, bizarre, vervreemdende tijd. Om een houvast te hebben. Om érgens invloed op te hebben. Om iets te doen dat daadwerkelijk de wereld helpt nu en straks. Thuiswerken met kinderen is niet ‘de hel’. De gevolgen van klimaatverandering wel.

Word een klimaatactivist in quarantaine, met je bamboe tandenborstel in de hand, je plastic vrije shampoo bar en douche timer op het doucheplankje, je veganistische mueslireep in de oven en je was aan de lijn in plaats van in de droger. En opeens is jullie thuisonderwijs ook dik in orde, want groene taakjes genoeg!